Zembla fileert CBR in tv-uitzending tot op het bot

Zelden is een organisatie zo genadeloos gefileerd als het CBR in een uitzending van Zembla vanavond. Van het beleid nu en in het verleden ten aanzien van de rijgeschiktheidsprocedure is werkelijk geen spaan heel gelaten. Er zijn fouten op fouten gestapeld en uit het programma ontstaat het beeld dat het CBR alle problemen had kunnen zien aankomen, maar ziende blind was. Het kan haast niet anders dan dat  deze uitzending grote gevolgen gaat hebben voor de organisatie.

In het programma is een groot aantal aanklachten neergelegd en beschuldigingen geuit aan het adres van het CBR. We nemen ze in de volgorde waarin het programma er aandacht aan besteedt door:

- De doorlooptijden voor een rijbewijsverlenging mogen volgens afspraken niet langer dan vier maanden duren, maar zijn inmiddels opgelopen tot vaak meer dan zes maanden. "Dit betekent dat het CBR niks van zijn fouten heeft geleerd." Is getekend National Ombudsman Reinier van Zutphen.

- De telefonische bereikbaarheid van het CBR is dramatisch. Mensen moeten kiezen uit een keuzemenu, wachttijden van twee uur voordat je eindelijk iemand te pakken hebt blijken geen uitzondering en als je al een medeweker te spreken krijgt, is er kans dat die het verkeerde dossier voor zijn neus heeft. Je kunt het ook laten aankomen op een voicemailbericht dat laat weten dat je ook informatie kunt vinden op de website van het CBR, maar deze website sluit 's avonds en in het weekend, aldus Zembla.

- Duizenden mensen kwamen door het CBR zonder rijbewijs te zitten, aldus Zembla. Hoeveel het er zijn is niet bekend, maar het aantal klachten bij de Nationale Ombudsman loopt in elk geval op tot honderden. Onder hen veel ouderen, vrachtwagenchauffeurs en werkgevers.

- Van veel ouderen is het rijbewijs niet op tijd verlengd, met vaak nare gevolgen van dien. Antoon van den Heuvel bijvoorbeeld moet met zijn vrouw regelmatig naar het ziekenhuis, maar dat kon niet meer omdat een oogkeuring van hem veel te laat is uitgevoerd. Hij heeft het vervoer opgelost met kinderen, buren en familie. "We hebben door het CBR een boel moeten regelen", laat hij weten.

- Van den Heuvel is ook ervaringsdeskundige tijdens het Ronde Tafelgesprek in de Tweede Kamer dat in februari plaatsvond. Hij vertelt daar onder andere de gang van zaken in één woord schandalig te vinden. Op een vraag van PVV-Kamerlid Roy van Aalst laat hij weten dat, als het echt moet, hij desnoods zonder rijbewijs de weg op gaat.

- Tijdens de opnamen vindt een stuitende situatie plaats wanneer directeur van het CBR Jan Jurgen Huizing voor het oog van de camera Van den Heuvel zijn rijbewijs geeft. "Pure pr" en "Een leuke show" reageert een kennis van Van den Heuvel die net als hij ook lid van de ouderenbond is. Op de vraag van de reporter wat er gebeurt met al die duizenden gedupeerden die niet naar Den Haag zijn gekomen, geeft Huizing geen commentaar. Hij is na afloop van het overleg beschikbaar voor commentaar laat hij weten, maar daar is (in het programma althans) niets van terug te vinden.

- Timmerman Aad Rijsdam staat model voor de ellende onder mensen die vanwege hun beroep afhankelijk zijn van het rijbewijs. Wegens een epileptische aanval moet hij elke vijf jaar worden gekeurd voor verlenging van zijn rijbewijs en als gevolg van een veel te lange procedure is zijn rijbewijs verlopen en kan hij alleen nog met kunst- en vliegwerk en dankzij een welwillende collega zijn werk uitoefenen.

-  Volgens Zembla laat het CBR weten dat de problemen vooral zitten bij de medische afdeling omdat alle ongeveer 650.000 mensen die per jaar examen doen online een Gezondheidsverklaring met 19 vragen moeten invullen. Wie alle vragen met nee beantwoordt, wordt automatisch rijgeschikt verklaard. De problemen beginnen pas wanneer een ja wordt ingevuld en er een keuring moet plaatsvinden.
Het CBR laat in een reactie weten dat een belangrijke oorzaak is dat als gevolg van de vergrijzing steeds meer ouderen een beroep doen op het CBR. Het CBR was hier niet op voorbereid, tot verbijstering van Reinier van Zutphen en verkeersdeskundige en voormalig verkeersofficier Koos Spee. "Dat is de babyboom generatie. Die mensen zitten er aan te komen, dat weet toch iedereen en daar moet je je organisatie op inrichten", zegt hij.

- Doordat het rijgeschiktheidstraject onnodig lang kan duren, adviseren rijschoolhouders hun kandidaten bij een twijfelgeval of zelfs een eventuele ja toch maar nee in te vullen. Dat voorkomt een hoop ellende. Met alle gevolgen van dien. "Hierdoor komen veel mensen op straat die niet rijgeschikt zijn", zegt onder andere rijschoolhouder (en voorzitter van de LBKR, maar hij doet de uitspraken op persoonlijke titel) Jos Post. Later in het programma stelt ook Spee dit aan de kaak, die verder stelt dat rijschoolhouders die hun kandidaten dit adviseren in feite schuldig zijn aan het aanzetten tot valsheid in geschifte.

- De achterstanden bij het CBR zorgen ook voor problemen bij de keuringsartsen. Toine Korthoud is zo'n keuringsarts. Hij stelt dat de procedure veel meer tijd in beslag neemt dan vroeger omdat door het digitale formulier er tegenwoordig en extra digitale schijf in de procedure zit. "Daar gaat veel tijd en communicatie in zitten", meent hij. Zijn conclusie: "De bottleneck zit bij het CBR, niet bij de keurende artsen."

- Een van de belangrijkste oorzaken voor veel problemen is het krakkemikkige ICT-systeem. ICT-manager Berend Bockhoudt was vanaf 2017 betrokken bij de bouw van een nieuw ICT-systeem, waarmee het CBR al in 2012 is gestart. Volgens hem is gekozen voor een IBM-systeem dat in Nederland weinig wordt gebruikt en waarvoor weinig kennis en deskundigen in ons land nauwelijks zijn te vinden. Daarom worden, zegt hij, zelfs mensen uit Vietnam ingeschakeld. Bockhoudt ziet lag van tevoren aankomen dat het systeem veel te groot en te ingewikkeld wordt, waardoor het niet meer te behappen is. Hierdoor wordt het CBR gedwongen door te werken met verouderde systemen, waaronder Oracle 9 en Windows XP waarvoor al jarenlang gen veiligheidsupdates meer worden uitgebracht. Het Nationaal Cyber Security Centrum heeft al in 2013 laten weten dat je moet stoppen met werken met Windows XP. Op Windows XP worden desondanks nog steeds onder andere medische dossiers geraadpleegd, Mogelijk kunnen hierdoor de gezondheidsgegevens van duizenden Nederlanders op straat te liggen. Het CBR  stelt Nederland gerust. Niemand hoeft zich zorgen te maken. Aan de andere kant heeft het CBR wel, zo blijkt uit vertrouwelijke stukken, 1 miljoen euro gereserveerd voor boetes wegens mogelijke 'schadelekken.'

- Hoogleraar  ICT Jan Friso Groote meldt dat een ICT-project dat in problemen is eigenlijk niet meer te redden is. "Met nog meer mensen en door er nog meer geld tegenaan te smijten ga je de boel niet meer redden."

- De kosten  van het ICT-project werden in 2012, zo laat Bockhoudt weten, weten op 5 miljoen euro. Inmiddels is dat opgelopen tot bijna 33 miljoen euro. Het blijkt dat het CBR dit niet heeft gemeld aan de Tweede Kamer en ook niet aan minister Van Nieuwenhuizen van I&W. Zij laat de Kamer op basis van informatie van het CBR weten dat de kostenoverschrijding sinds 2017 44 procent is. Ten opzichte van het beginjaar 2012 is het echter 342 procent, rekent Zembla voor.

- Het CBR meldt Zembla dat de overschrijding van het budget te wijten is aan het feit dat gaandeweg de scope van het project anders werd. Bockhoudt bestrijdt dit en zegt dat al vanaf het begin de omvang van het project helder was. Hij zegt te verwachten dat hij denkt dat het oploopt richting 50 miljoen euro voordat het systeem op orde is en hij vindt dat het CBR de Kamer onvolledig heeft geïnformeerd.

- De kostenoverschrijding moet ergens van betaald worden en Zembla stelt vast dat het de burger is die hiervoor moet bloeden met fikse prijsstijgingen. De kosten voor een Gezondheidsverklaring bijvoorbeeld stegen in acht jaar van 25 euro naar bijna 38 euro, aldus Zembla.

- Aanbieders van theorie-cursussen maken misbruik van de fouten in het verouderde ICT-systeem door grote aantallen theorie-examens op te kopen en deze duurder door te verkopen tijdens eendaagse cursussen. Koos Spee vertelt dat het ronduit onmogelijk is om in één dag goed theorie te  leren en dat dit leidt tot gevaarlijke weggebruikers. Jos Post bevestigt dat hij leerlingen in de auto krijgt die het theorie in de zak hebben, maar die hele domme fouten maken. Het CBR heeft inmiddels laten weten dat dit vanaf 1 augustus dit jaar niet meer mogelijk is.

- Bockhoudt uitte zorgen over het systeem aan onder anderen de ICT-manager van het CBR. Dat heeft hem volgens eigen zeggen de kop gekost: eind vorig jaar is de klokkenluider ontslagen. De reden is dat hij zou hebben gefraudeerd, maar onderzoek van de bedrijfsrecherche heeft hem vrijgepleit. In informatie van de advocaat van Bockhoudt die in handen is van Zembla wordt dit bevestigd.