Van ‘rijles naar rijonderwijs’ in de snelkookpan

In zijn februaricolumn stipt VRB-voorzitter Jos van Zuylen het enorme tekort aan rijinstructeurs en examinatoren aan. BOVAG-voorzitter Arno Smits prijst in dezelfde editie de ontwikkeling aan naar modulair opleiden omdat dit de verkeersveiligheid verbetert en het rijonderwijs naar een hoger plan tilt.

Volgens mij gooit het grote tekort aan goede vakmensen echter voorlopig roet in het eten. Als je de rijinstructeurs namelijk uit een nagenoeg lege vijver moet vissen, wordt de aanloop ‘van rijles naar rijonderwijs’ inderdaad een spannende gebeurtenis voor onze branche.

Om de woorden van Smits opnieuw aan te halen: het naar een hoger niveau tillen van onze branche vereist bovendien een mega-operatie.

In de afgelopen maanden gaf ik verschillende intervisies aan rijinstructeurs gespecialiseerd in autisme en ADHD. Deze vakmensen vinden dat het lesgeven steeds hogere eisen aan hen stelt. Terwijl zij vaak al lesgeven volgens de modulaire rijopleiding (RIS). Bijna unaniem vinden ze dat leerlingen steeds trager worden, sneller zijn afgeleid, minder gemotiveerd zijn en steeds meer lessen nodig hebben voordat ze voertuigvaardig zijn. In het begin maken leerlingen flinke vorderingen omdat de instructeur veel helpt. Maar afnemende hulp leidt al snel tot verminderde vooruitgang of zelfs stagnatie. Het huidige verkeer en de leerling van tegenwoordig stellen dus veel hogere eisen aan de rijinstructeurs dan vijfentwintig jaar geleden. Mét of zonder modulair.

Welbeschouwd zijn rijinstructeurs eigenlijk sterk ondergewaardeerde superkameleons. Leerlingen willen maar één ding: zo snel mogelijk een rijbewijs. De rijinstructeur moet dan beginnen met het stellen van een juiste leerstijldiagnose. Vervolgens moet hij onderwijskundig verantwoord lesgeven, tegelijkertijd communicatief zijn om de leerling gemotiveerd te houden en actief de lestijd in de gaten houden. Daarnaast moet hij onder alle weersomstandigheden en verkeersdruktes didactisch verantwoorde routekeuzes plannen. Dan hebben we het tot nog toe uitsluitend gehad over het lesgeven aan de zogenaamde ‘neurotypische’ leerling, oftewel iemand zonder enig label.

Maar rijinstructeurs hebben tegenwoordig steeds vaker te maken met leerlingen met een leer- of informatieverwerkingsproblematiek, zoals autisme of een aandachtstekortstoornis zoals AD(H)D of leerlingen met faalangst óf, zoals ik tijdens de intervisies vernam, ook vaker met leerlingen met persoonlijkheidsstoornissen. Kortom: er wordt heel veel gevraagd van de rijinstructeur. Het is dus geen wonder dat er steeds minder mensen zijn te porren voor dit mooie, maar moeilijke vak.

Kortom: omdat er meer lessen nodig zijn om op examenniveau te komen, wordt de rijopleiding steeds duurder. De gemiddelde leerling oefent het liefst onderdelen die qua moeilijkheidsgraad overeenstemmen met wat hij al kan zodat hij lekker in zijn comfortzone kan blijven. Maar het huidige rijexamen vraagt grotere zelfstandigheid en toetst of de kandidaat de verkeerssituatie begrijpt en de kennis en vaardigheden heeft om tot veilige oplossingen te komen. Zelfstandig rijden betekent dus echt rijden zonder noemenswaardige hulp.

In het oude rijexamen ging het om feitelijke kennis en technische vaardigheden, nu ligt het accent op het toetsen van begripsmatige kennis en verkeersinzicht en op de hogere-ordevaardigheden zoals gevaarherkenning, risico’s herkennen en zelfreflectie.

Daardoor worden ook aan de examinatoren steeds hogere eisen gesteld.

De moeilijkheidsgraad verklaart misschien het grote tekort aan vakmensen. En als we nu al moeten concluderen dat de consument straks meer geld kwijt is aan de rijopleiding, moeten we nog maar hopen dat alle plannen ongeschonden door de Eerste en Tweede Kamer komen.
Ook Jos Vaessen zucht onder de zwaarte van alle rapporten op zijn bureau waar nog geen werkbaar en betaalbaar plan van is gemaakt.
Als we het rapport 'van rijles naar rijonderwijs' voor de toekomst van onze branche willen realiseren, dan moeten we die snelkookpan van VRB-bestuurslid Arie Vroege nu heel snel op het vuur zetten...