Organisatie in transitie, maar het blijft tobben met slagingspercentages
Het CBR bracht eind april het jaarverslag uit. Het is een verslag waarin veel duidelijk wordt hoe het CBR erbij staat, welke resultaten worden geboekt en wat de plannen zijn. Omdat we er een beetje van uitgaan dat u niet het hele jaarverslag zult lezen, hebben wij dat voor u gedaan om de belangrijkste wetenswaardigheden over de organisatie waar je als rijschoolondernemer niet aan ontkomt, op een rij te zetten. We doen dat aan de hand van een aantal steekwoorden.
Een schuivende dienstverlening en een andere ambitie
Van uitvoeringsorganisatie is het CBR meer en meer een publieke dienstverlener aan het worden. Dit betekent dat we de wensen en behoeftes van onze klanten als uitgangspunt nemen voor de inrichting van onze dienstverlening. Daar waar dat mogelijk en nodig is passen we maatwerk toe.
Daarnaast heeft het CBR als publieke dienstverlener de ambitie om hun maatschappelijke bijdrage verder te vergroten. “De kennis, ervaring en expertise die we in huis hebben willen we inzetten om onze adviesrol meer vorm en inhoud te geven, te versterken en nadrukkelijker aanwezig te zijn in het debat over de verkeersveiligheid. Dit betekent ook het versterken van onze competentie op het terrein van dataverzameling, data-analyse en datatoepassing. We zitten potentieel op een schat aan informatie die we, mits ontgonnen, kunnen inzetten om waardevolle input te leveren bij het verbeteren van onze eigen dienstverlening, bij het optimaliseren van beleid en het initiëren van nieuw beleid.”
Het CBR doet het niet alleen
“Het verbeteren van de verkeersveiligheid doen we niet alleen, maar in samenwerking met een groot aantal partijen. Zo werken we nauw samen met de wetenschap, brancheorganisaties, ketenpartners als RDW en IBKI, handhavers als politie en ILT en uiteraard met onze eigenaar en opdrachtgever, het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Ook is de inbreng van de organisaties die participeren in onze Gebruikersraad van groot belang.”
'Het CBR verwacht in 2023 een aanzienlijke toename van de kosten'
Van uitvoeringsorganisatie naar publieke dienstverlener
“We werken aan de transitie van een klassieke uitvoeringsorganisatie naar een publieke dienstverlener die de wensen en behoeftes van de klant als uitgangspunt neemt. Hierbij staan gemak, duidelijkheid en inlevingsvermogen centraal.
Het CBR vergeet niet waarvoor het is opgericht
“Toetsen, monitoren en informeren. Dat zijn de drie kerntaken waarmee invulling wordt gegeven aan de dienstverlening van het CBR.
Toetsen: De examens van het CBR richten zich op het toetsen van actuele kennis, inzicht en vaardigheden. Het behalen ervan vormt een startkwalificatie voor deelname aan het verkeer. De toetsing is op dit moment leidend voor de opleiding en het resultaat daarvan is te vertalen naar verkeersdeelname na het behalen van het rijbewijs.
Monitoren: Naast monitoren als onderdeel van de kerntaak toetsen, willen we monitoren mogelijk inzetten voor individuele bestuurders om verkeersveilig gedrag te bevorderen. Enerzijds bijvoorbeeld als verplichte educatie en anderzijds op vrijwillige basis om bestuurders in staat te stellen om eigen regie en verantwoordelijkheid te nemen.
Informeren: Wij informeren klanten proactief en zijn een onafhankelijk informatiepunt zodat we de klant optimaal begeleiden in de gehele klantreis en in staat stellen om eigen regie en verantwoordelijkheid te nemen. We vragen de klant structureel naar ervaringen en behoefte. Wij werken hierbij nauw samen met ketenpartners.”
Het nut van de CBR Rijschoolzoeker
“De keuze voor een goede rijschool is vaak de eerste stap in het traject op weg naar het rijbewijs. Dit kan met behulp van de CBR Rijschoolzoeker. In 2022 is maar liefst 526.800 keer gebruik gemaakt van dit handige hulpmiddel op onze website. Daarnaast helpen we in de voorbereiding met onze Rijbewijstips, waarin we objectieve informatie geven die voor iedereen handig is die wil starten met halen van het autorijbewijs.”
Bij het CBR gaat het nog altijd primair om de examens, te beginnen bij de theorie-examens
Afgelopen jaar was door de inhaalslag als gevolg van corona een recordjaar voor het CBR. In totaal deden 1.009.094 kandidaten een theorie-examen (860.122 voor auto, motor en bromfiets en 148.972 beroepsexamens).
Met slagingspercentage theorie gaat het de verkeerde kant op
Gemiddeld lag het slagingspercentage van alle theorie-examens in 2022 op 41,3 %. De verschillen per type examen zijn groot. De kandidaten voor het motor theorie-examen (A) deden het in 2022 (46,9%) iets minder goed dan in 2021 (50,2%). Voor het autotheorie-examen (B) slaagden 252.314 kandidaten, 36% (van totaal 700.046, inclusief herexamens), de eerste keer. Dit slagingspercentage is sinds de tweede lockdown in de coronaperiode gedaald. Voor corona schommelde het slagingspercentage tussen de 40% en 45%, na de tweede lockdown in 2021 dook het percentage voor het eerst onder de 40%.
Kandidaten onderschatten het theorie-examen
“In gesprekken met de branche en bij navraag onder kandidaten blijkt dat kandidaten sinds corona minder goed voorbereid een theorie-examen komen afleggen. Veel mensen onderschatten het theorie-examen en komen zonder (voldoende) voorbereiding naar het examen. Het CBR vindt dit een zorgelijke ontwikkeling. In 2022 is daarom onderzoek gedaan naar de wijze waarop kandidaten zich voorbereiden op het theorie-examen.
Daarnaast is de communicatie geïntensiveerd en stimuleren we kandidaten om zich goed voor te bereiden op het examen. Om die reden sturen we vanaf maart 2023 kandidaten twee herinneringsmails, 9 dagen én 24 uur voor het examen. Dat laatste helpt ook om het hoge percentage kandidaten dat ondanks een reservering niet op het theorie-examen komt terug te dringen. Dit percentage is gestegen naar 11% in 2022 (dit was voor corona 7%).”
Het oordeel van de klant: in 2022 heeft de kandidaat de dienstverlening rond theorie-examens beoordeeld met een 3,5, vergelijkbaar met 2021.
Het aantal tussentijdse toetsen steeg sterk
Het aantal afgenomen tussentijdse toetsen (ttt’s) steeg van 81.318 in 2021 naar 109.231 in 2022, een stijging van 34%. Van alle kandidaten voor het praktijkexamen deed 44,4% eerst een tussentijdse toets. Dit is vergelijkbaar met 2021 toen dat 45,1% was. Het slagingspercentage van kandidaten die eerst een tussentijdse toets hebben afgelegd, lag liefst 12 procentpunten hoger dan bij de kandidaten zonder toets (58,9% versus 47,1%).
Veel meer praktijkexamens afgenomen
Ook het aantal praktijkexamens lag in 2022 een stuk hoger dan in 2021. Dat komt door de corona-inhaalslag. Het totaal aantal praktijkexamens en toetsen kwam in 2022 uit op 704.391. Dat is 23% meer dan in 2021 (574.767). De stijging was met 26,6% het hoogst bij de praktijkexamens personenauto B van 327.011 naar 413.992 examens.
Bij B is het slagingspercentage gedaald
“Net als bij de theorie-examens laten de cijfers over 2022 een lager slagingspercentage zien bij de praktijkexamens ten opzichte van 2021. Zo kwam het slagingspercentage bij het praktijkexamen personenauto (B) in 2022 uit op 52%, iets lager dan in 2021 (52,8%). Ook bij de andere praktijkexamens ging het slagingspercentage in 2022 iets omlaag, met uitzondering van het praktijkexamen voor de auto met aanhangwagen (BE) (76,8% in 2022 versus 76,5% in 2021).”
Bijna kwart kandidaten komt vaker dan twee keer
“Bijna een kwart van de kandidaten voor het praktijkexamen personenauto B komt zelfs twee keer of vaker terug voor een herexamen. Dat moet en kan beter. Dat helpt ook bij het terugdringen van de reserveringstermijnen. Hogere slagingspercentages zorgen voor minder herexamens, waardoor de reserveringstermijnen korter worden. Het CBR heeft daarom na de coronalockdowns meerdere keren opgeroepen tot een goede voorbereiding op het praktijkexamen. Door te investeren in een goede rijopleiding worden kandidaten goed voorbereid en komen ze pas op examen als ze er ook echt klaar voor zijn. Het advies voor een kwaliteitsslag in de autorijscholenbranche van Emile Roemer (‘Van rijles naar rijonderwijs’) biedt hier goede aanknopingspunten voor.”
Ruim 2.600 keer werd een rijexamen afgebroken
“In 2022 werd een rijexamen 2.676 keer afgebroken, omdat de kandidaat een direct gevaar vormde voor zichzelf, de meerijdende instructeur, de examinator en het overige verkeer. In 2021 gebeurde dat bij 2.025 autopraktijkexamens.”
Het oordeel van de klant: in 2022 beoordeelde de klant het praktijkexamen overwegend positief, met scores variërend tussen de 3,4 en 4,3. Dit is vergelijkbaar met de beoordeling in 2021.
Ook veel meer beroepsexamens afgenomen
“In 2022 zijn in totaal 198.796 theorie- en praktijkexamens uitgevoerd voor professionals. In 2021 waren dit er nog 178.643. Ook hier stond het jaar deels in het teken van de corona-inhaalslag. Daarnaast waren de economische ontwikkelingen van het afgelopen jaar goed merkbaar bij alle beroepsexamens. Begin 2022 stonden er 19.000 vacatures open in de sector transport en logistiek. Een ongekend hoog aantal, waarbij er vooral veel vraag was naar vrachtautochauffeurs. Dit heeft te maken met vergrijzing en verlies aan chauffeurs door de coronacrisis in deze krappe arbeidsmarkt. De transportsector heeft afgelopen jaar dan ook sterk ingezet op het werven van nieuwe chauffeurs. Dat zagen we terug bij het CBR: het aantal afgenomen praktijkexamens voor de vrachtauto steeg van 14.082 naar 18.907."
Het oordeel van de klant: Met een totaalcijfer van een 4,0 beoordeelt de klant de dienstverlening als goed.
Bijna 800.000 gezondheidsverklaringen
“Het CBR ontving in 2022 in totaal 789.791 gezondheidsverklaringen. Dit is een stijging van 7,2% t.o.v. 2021. Ieder jaar weer dienen meer mensen digitaal de gezondheidsverklaring in. In 2022 stuurden 86% van de mensen de gezondheidsverklaring digitaal in (t.o.v. 83% in 2021). Ook bij de 75+ers zien wij een stijging. Inmiddels dient circa 65% van deze groep de gezondheidsverklaring digitaal in (t.o.v. 58% 2021)."
Oordeel van de klant: de klant beoordeelt de dienstverlening rond de rijtesten gemiddeld met een 4,4 zeer goed.
Weet u nog wat de Rij Bewust test is? 500.000 senioren in elk geval wel
“De meeste bestuurders willen zo lang mogelijk en zo veilig mogelijk blijven autorijden. Het CBR wil de bestuurder helpen om veilig aan het verkeer deel te blijven nemen. In 2022 heeft het CBR daarom online campagne gevoerd met de Rij Bewust Test voor de bestuurder die meer inzicht wil krijgen in het eigen rijgedrag. De test, die het CBR samen met Veilig Verkeer Nederland aanbiedt, geeft bestuurders persoonlijk advies en tips om veilig te kunnen blijven rijden. Deze campagne bereikte meer dan 500.000 senioren (65+) en ruim 250.000 kinderen van senioren. De bijbehorende Rij Bewust Test werd meer dan 50.000 keer gedaan.”
Die pet past ook het CBR
“Wanneer de politie een bestuurder aanhoudt omdat deze onveilig reed, bijvoorbeeld omdat de bestuurder onder invloed van alcohol of drugs heeft gereden of omdat hij te hard reed, dan beoordeelt het CBR of de bestuurder nog veilig de weg op kan.
In 2022 ontving het CBR van de politie in totaal 28.534 mededelingen van de politie. Dat is een stijging van 23% ten opzichte van 2021 (23.157). Deze stijging was niet voorzien. Dit vertaalt zich ook in de opgelegde onderzoeken en cursussen waar we, met uitzondering van de cursus verantwoord gedrag in het verkeer, eveneens een stijging zien.”
12.000 rijbewijzen ongeldig verklaard
“Jaarlijks worden meer dan 12.000 rijbewijzen ongeldig verklaard, in 2022 waren dit er 12.105. Daarvan werden in 2022 4.894 rijbewijzen niet ingeleverd (bron: RDW). Cijfers van de politie laten zien dat in 2021 4.817 bestuurders zijn staande gehouden die reden met een ongeldig verklaard rijbewijs.”
Klachten? Die zijn er ook, bijna 4.000 in 2022
“Dat nog niet alles in één keer goed ging volgens de klant blijkt uit de klachtgegevens. In 2022 ontving het CBR 3.292 klachten, in 2021 waren dit er 3.190. Van de 3.292 klachten waren er 606 geheel of gedeeltelijk gegrond (18%). In de overige gevallen was de klacht ongegrond, niet ontvankelijk, konden we geen inhoudelijk oordeel geven, of trok de klager de klacht in. De klachten die binnenkwamen waren deels gerelateerd aan de langere reserveringstermijnen voor praktijkexamens door corona in de categorie B (auto) en de maatregelen die in dit kader door het CBR in overleg met de rijschoolbranche en het ministerie van IenW zijn genomen. Daarnaast gingen, net als voorgaande jaren, de klachten meestal over de uitslag van het examen, de examenomstandigheden, de houding en het optreden van CBR-medewerkers en de wet- en regelgeving die het CBR uitvoert.”
De vernieuwende kant van het CBR
“Om een bredere en sterkere rol te pakken rond de verkeersveiligheidsketen kijkt het CBR ook naar innovaties en verbeteringen van de huidige dienstverlening. In de innovatie werkagenda zijn 22 projecten opgenomen. In 2022 heeft het CBR onder meer op de volgende projecten stappen gezet.
Rijdata. Met dit project worden zo veel mogelijk gegevens opgehaald over wat er tijdens een examenrit gebeurt. Uit al die gegevens wordt informatie gedestilleerd die vervolgens wordt ingezet om het oordeel van een examinator over een examen te ondersteunen. Dit zijn de allereerste stappen in het verzamelen van rijdata. De verwachting is dat over een paar jaar een examinator deze rijdata kan gebruiken als objectieve onderbouwing van zijn of haar oordeel over een kandidaat. Het zal niet dienen als vervanging van de examinator, want het afnemen van praktijkexamens blijft mensenwerk.
ADAS “Een ander project is ADAS in relatie tot rijvaardigheid. ADAS staat voor ‘advanced driver assistance systems’, ofwel: rijhulpsystemen. wisselt. Het CBR onderzoekt hoe deze nieuwe systemen kunnen worden ingepast in het praktijkexamen auto (B). Daarvoor worden proeven gedaan, wordt er met partners en deskundigen onderzocht en overlegd over richtlijnen over wat een kandidaat zou moeten kunnen tijdens een examen met betrekking tot ADAS. In 2024 moet dit leiden tot inpassing van ADAS-gebruik in het examen.”
Rijsimulator. “Ook voor beroepschauffeurs werkt het CBR aan vernieuwing. Zo wordt onderzocht of een rijsimulator kan worden gebruikt voor de ‘vakbekwaamheidstoets C besloten terrein’. Bij deze toets moeten chauffeurs op een besloten terrein laten zien of ze voldoende behendig zijn met de vrachtauto. Als dit examen in een simulator kan worden afgenomen, bespaart dit veel kosten: minder slijtage aan de vrachtwagen en minder dieselverbruik. Daarnaast hoeven opleiders geen vrachtauto vrij te maken voor de toets en dat levert hen extra lescapaciteit op. Het is bovendien ook beter voor het milieu.
Digitaal rijbewijs. In 2022 is het CBR gestart om met de RDW te verkennen hoe de klantreis rond de uitgifte van het rijbewijs verder verbeterd kan worden. De toekomst van een digitaal rijbewijs speelt daarbij een belangrijke rol. Deze samenwerking loopt door in 2023."
Met de centjes zit het goed
“Het resultaat van het CBR in 2022 bedroeg 15,4 miljoen euro positief, inclusief een rentebate van 0,2 miljoen euro. Het begrote resultaat bedroeg 1,2 miljoen euro positief. Het eigen vermogen, inclusief een positieve mutatie van 160 duizend euro in de egalisatiereserve begrotingsbijdragen van het ministerie, stijgt hiermee per saldo van 17,9 miljoen euro in 2021 naar 33,3 miljoen euro in 2022. Daarmee heeft het eigen vermogen een niveau bereikt dat aan de bovenkant ligt van met het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat hierover gemaakte afspraken.”
“Het CBR verwacht in 2023 een aanzienlijke toename van de kosten (9 miljoen euro ten opzichte van 2022). Grotendeels heeft dit te maken met een bovengemiddelde stijging van de kosten door inflatie en indexatie van inkopen en personeelskosten. Daarnaast investeert het CBR verder in de organisatie, de processen en de systemen, waardoor met name de (vaste) indirecte kosten zullen toenemen. FTE ontwikkeling.”
Het gemiddeld begrote aantal fte blijft in 2023 ten opzichte van 2022 nagenoeg onveranderd rond 1.490 fte.
Niet nog zo’n jaar als 2022
"Demografische en economische ontwikkelingen. In 2023 zal (vanuit de gemiste omzet in 2020 en 2021) de vraag naar CBR producten en diensten nog relatief hoog zijn, echter de omzet in 2023 zal naar verwachting wel fors lager uitvallen ten opzichte van het ‘corona inhaaljaar’ 2022.
Vanaf 2024 zal zich naar verwachting een (structurele) daling van de vraag voordoen, met name als gevolg van demografische factoren binnen de particuliere examenmarkt. De coronacrisis heeft in het jaar 2022 geen negatieve gevolgen voor de volumeontwikkeling van CBR producten en diensten gehad. De huidige gevolgen van de oorlog in Oekraïne, alsmede de hoge inflatie van dit jaar, kunnen resulteren in aanvullende negatieve financiële impact voor het CBR.
Een economische recessie ligt op de loer, echter, de werkeloosheid is in Nederland op dit moment nog op het meest lage punt van het afgelopen decennium. In de meerjarenbegroting is nagenoeg geen krimp verwerkt als gevolg van diverse crises. De grootste onzekerheden bevinden zich voor het CBR van oudsher in de transport- en logistiekmarkt.”
