Realist of zwartkijker?
Zodra jongeren starten met autorijles moet er aandacht worden besteed aan veilig en sociaal rijgedrag, lees ik in Rij-instructie. Huh? Dat doen wij toch al? Waar komt dat ineens vandaan? Uit de rapportage ‘Jongeren en normoverschrijdend gedrag in het verkeer’ van TeamAlert. Verkeersagressie en veelvuldige verkeersovertredingen komen namelijk vaker voor onder jongeren en mannen dan onder ouderen en vrouwen.
Uit zelfrapportage-onderzoek blijkt deze categorie zich vaker schuldig te maken aan riskant verkeersgedrag, waaronder snelheid, telefoongebruik, gordelplicht, rijden onder invloed en vermoeidheid.
Jongeren gedragen zich in het verkeer dus normoverschrijdend. Waarom? Dat onderzocht TeamAlert ook. Hoewel ze het nut van regels inzien vinden ze dat je die mag breken als je het ermee oneens bent of wanneer het niet gevaarlijk of hinderlijk is. Vaak laten de verkeersregels ze volkomen koud of vinden ze overtredingen simpelweg leuk, ongeacht de gevolgen. Tijdens de overtreding of er achteraf aan terugdenkend voelen ze weinig emotie of spijtgevoelens en rechtvaardigen ze de overtredingen. Een aantal gedragsversterkende persoonlijkheidskenmerken houden verband met normoverschrijdend riskant en agressief verkeersgedrag.
Uit een analyse van het SWOV maken jongeren met een neiging tot boosheid, impulsiviteit, sensatiebehoefte, onzorgvuldigheid of met een narcistische persoonlijkheid zich eerder schuldig aan riskant en agressief rijgedrag zoals verkeersagressie en verkeerswoede. Verkeersagressie is gedefinieerd als ‘gericht op het opzettelijk toebrengen van emotionele of fysieke schade aan een andere verkeersdeelnemer’.
En dat zouden rijinstructeurs kunnen voorkomen met meer aandacht voor veilig en sociaal weggedrag? Ik vrees dat wij bij jongeren met een bepaalde leefstijl die risico’s slecht inschatten en aan zelfoverschatting lijden geen schijn van kans maken. Tegen de tijd dat ze bij ons instappen hebben ze immers al minstens 16,5 jaar doorgebracht in een (asociale) omgeving die ze heeft gevormd tot wie ze nu zijn. En we zijn geen therapeuten of politiemensen.
Deze categorie kiest vast geen modulaire opleiding zoals de RIS waar je defensief, sociaal en verantwoordelijk rijgedrag aanleert, fouten van andere weggebruikers opvangt, conflicten voorkomt en de regie houdt over het verkeersspel. In de verkeerscarrière van de aspirant-automobilist is de rijinstructeur weliswaar de eerste verkeersopvoeder die opleidt tot een sociale automobilist, maar dat vereist wél een sociale leerling!
De rijinstructeur past zich als een kameleon aan de verschillende leerstijlen en persoonlijkheden aan. Hij weet na vele jaren bijscholing zelfs raad met alle leer-, aandachts- en informatieverwerkingsproblemen.
Maar er zijn grenzen aan zijn kunnen. Tot aan het rijexamen is de rijinstructeur verantwoordelijk voor de E van educatie en alles wat dat behelst. Normoverschrijdend gedrag na het rijexamen valt onder verkeershandhaving. Maar is er nog verkeerstoezicht? Tijdens de rijles zie ik vele overtredingen die vanwege weinig politie onbestraft blijven of bij de rechtbank blijven liggen. In de vorige eeuw was er nog de Algemene Verkeersdienst (AVD) van de rijkspolitie in Porsches, opgevolgd door de Dienst Verkeerspolitie van het Korps landelijke politiediensten (KLPD). Opvallende voertuigen controleerden op snelheid, alcohol-, drugs- of autogordelgebruik. Bellen, bumperkleven en gevaarlijk inhalen werden gefilmd door het onopvallende VROS-team. Bij files bevorderden KLPD-verkeersassistenten de verkeersdoorstroming en de Unit Transport- en Milieucontrole controleerde het vrachtverkeer.
In 2013 reorganiseerde de politie opnieuw en kwam er Nationale Politie, een landelijk korps van tien regionale eenheden, één landelijke eenheid en een landelijke concerndienst die alle voormalige politiekorpsen en -diensten verving. Verkeerstoezicht werd overgeheveld naar de regio’s. Snelwegsurveillanten hadden vanwege de opsporing van mensenhandelaars, drugsdealers, uithalers en inbrekers geen ruimte meer voor verkeerstoezicht.
Ik las ooit ergens dat de ‘snelwegpolitie’ weer terug zou komen: een verkeersteam van politiemensen in onopvallende voertuigen om snelheidsovertreders, bumperklevers en dronken bestuurders op te sporen. Nog nergens gesignaleerd. Tja, bezuinigingen hè?
Benieuwd hoe de potentiële ‘normoverschrijdertjes’ reageren als ze straks verplicht een modulaire rijopleiding moeten volgen.