SWOV is lovend over Blikveld van TeamAlert

1 januari 2023, 15:02

Effectieve training
gevaarherkenning

Om jonge automobilisten te doordringen van de gevaren op de weg heeft TeamAlert Blikveld ontwikkeld. Daarom heeft TeamAlert, de organisatie die zich richt op veiligheidsprojecten voor jonge verkeersdeelnemers, het project Blikveld ontwikkeld. Daarvan heeft de stichting SWOV vastgesteld dat dit een effectieve manier is om gevaarherkenning bij jonge automobilisten te leren.

“Met Blikveld maakt TeamAlert op een leuke manier jongeren bewust van de gevaren die je in het verkeer loopt als beginnend bestuurder”, aldus afficheert TeamAlert Blikveld.
Blikveld richt zich op het gebrek aan rijervaring. Met een korte introductie maken de medewerkers van TeamAlert jongeren bewust van hun kwetsbare positie als beginnend bestuurder. Dan krijgen ze, onder begeleiding, een effectieve videotraining die inspeelt op de kennis, houding en het gedrag van de jongeren om risico’s op de weg beter in te schatten.

Filmpje

In de videotraining van 20 minuten komen acht verschillende verkeerssituaties voorbij die ieder inleiden met een filmpje waarin de jongere actief deelnemer is op de weg. Voordat er een incident plaatsvindt, gaat het beeld op zwart. De jongeren voorspellen steeds hoe de situatie afloopt en sommen de mogelijke gevaren op. Hiermee trainen zij vaardigheden die lastig zijn voor jongeren, waaronder vooruitdenken in het verkeer.

Blikopener

'In de videotraining komen acht verschillende verkeerssituaties voorbij'

Hierna volgt het onderdeel 'Blikopener', dat zich richt zich op het gedrag dat veel jonge bestuurders vertonen: te hard rijden. Middels quizvragen over hun eigen ervaring en een rollenspel, overtuigen zij zichzelf vanuit de rol waar zij zich in inleven om zich aan de maximale snelheid te houden.

Veilig het verkeer doorkomen

“Met 10 manieren van gedragsbeïnvloeding verwerkt in dit leuke project, heeft TeamAlert als doel ervoor zorgen dat alle beginnende bestuurders veilig het verkeer doorkomen”, aldus TeamAlert.

4,5 keer zoveel kans om bij dodelijk ongeval betrokken te raken

De aanleiding voor Team Alert om Blikveld op te zetten is het feit dat jonge automobilisten van 18 tot en met 24 jaar per een miljard gereden kilometer ongeveer 4,5 keer zoveel kans om bij een dodelijk ongeval betrokken te raken als meer ervaren automobilisten. Een van de vaardigheden die jongeren nog niet goed beheersen, is gevaarherkenning. Eerder onderzoek heeft laten zien dat gevaarherkenning te trainen is en dat het ongevalsrisico van beginnende bestuurders afneemt na een goede gevaarherkenningstraining.

Kijkgedrag en snelheidsgedrag

Volgens de SOV ontbrak het in Nederland tot voor kort aan een gevaarherkenningstraining voor jonge automobilisten. Blikveld voorziet nu in deze behoefte. Daarbij gaat het voornamelijk om het kijkgedrag en het snelheidsgedrag. De Blikveldtraining bestaat uit het tonen van dashcam- en animatievideo’s van enkele ogenblikken vóór een ongeval, waarna de deelnemers moeten voorspellen wat er kan gaan gebeuren. Vervolgens wordt er afgespeeld wat er daadwerkelijk gebeurde.

Controlegroep

Om te onderzoeken wat het effect is van de Blikveldtraining op het kijkgedrag en vervolgens het snelheidsgedrag van jonge automobilisten, is een voor-/na-opzet met controlegroep toegepast. Jonge beginnende bestuurders hebben tweemaal dezelfde rit in de rijsimulator gemaakt (de voor- en nameting), waarin verschillende verborgen en zichtbare latente gevaren geënsceneerd waren.

Verborgen en zichtbare latente gevaren

Verborgen latente gevaren zijn mogelijke andere verkeersdeelnemers waarmee een bestuurder zou kunnen botsen, maar die niet te zien zijn omdat het zicht erop ontnomen wordt door bijvoorbeeld andere (geparkeerde) voertuigen, bosschages en huizen. Zichtbare latente gevaren zijn andere verkeersdeelnemers die een bestuurder wel kan zien en die zich gelet op de omstandigheden gevaarlijk zouden kunnen gaan gedragen.

Placebovideo

Direct na de eerste rit, de voormeting, kreeg de helft van de deelnemers de Blikveldtraining aangeboden en de andere helft een placebovideo. Deze placebovideo was ontworpen om vergelijkbaar te zijn met de video van de gevaarherkennings­training maar die gevaarherkenning niet trainde. De placebovideo bestond uit vijf dashcamvideo’s waarop geen noemenswaardige gebeurtenissen te zien waren. Tijdens de ritten in de rijsimulator zijn met een eyetracker de oogbewegingen geregistreerd om na te gaan waar de deelnemers naar keken. Keken zij in de richting waaruit een verkeersdeelnemer zou kunnen komen (verborgen latente gevaren)? Hield de bestuurder in de rijsimulator andere zichtbare verkeersdeelnemers in het oog die zich gelet op de omstandigheden gevaarlijk zouden kunnen gaan gedragen (de zichtbare latente gevaren)? Daarnaast is gemeten of men bij de latente gevaren snelheid reduceerde. Direct na de training volgde de tweede rit. Dit was de nameting.

Online toets

Om de effecten van de Blikveldtraining na verloop van tijd te onderzoeken (de retentie), is vijf maanden na het onderzoek bij alle deelnemers een online gevaarherkenningstoets afgenomen. In deze gevaarherkenningstoets werden tien animatievideo’s aangeboden met latente gevaren. Na elke video kreeg de deelnemer een matrix te zien met vier plaatjes van situaties uit de zojuist bekeken video. De deelnemers moesten vervolgens de afbeelding kiezen waarbij ze tijdens het zien van de video het sterkste voelden: ‘als dat maar niet gebeurt!’. Vervolgens moesten ze omschrijven wat er dan had kunnen gebeuren. De vraag was of gevaarherkenning bij deelnemers die Blikveld hebben gevolgd ook na vijf maanden beter was dan van de deelnemers die de placebovideo hebben bekeken. Naast de deelnemers aan het onderzoek heeft ook een groep ervaren bestuurders de online gevaarherkenningstoets gemaakt.

Kijkgedrag

Uit het onderzoek blijkt dat - gecontroleerd voor het kijkgedrag op de voormeting - deelnemers die de Blikveldtraining hebben gedaan, significant vaker naar latente gevaren kijken dan deelnemers die de placebovideo hebben bekeken. Dit betekent dat door de Blikveldtraining jonge beginnende bestuurders direct na de training meer latente gevaren ‘zien', althans in een rijsimulator. Verbetering lijkt zich voor te doen bij het kijken naar zowel de zichtbare als de onzichtbare latente gevaren. De omvang van het effect is echter bescheiden.

Snelheidsgedrag

Uit het onderzoek blijkt dat de Blikveldtraining zeer beperkt invloed heeft op de naderings­snelheid van jonge beginnende automobilisten bij potentieel gevaarlijke situaties. Slechts bij één situatie verminderde de Blikveldgroep hun snelheid. Overigens was het meer algemene ‘aanpassen van het gedrag bij potentieel gevaarlijke situaties' geen expliciet onderdeel van de Blikveldtraining.

Retentie

Uit het onderzoek blijkt dat de effecten van Blikveld na vijf maanden nog aanwezig waren. Jongeren die de Blikveldtraining hadden gevolgd scoorden vergelijkbaar op de gevaarherkenningstoets als ervaren automobilisten en duidelijk beter dan jongeren die geen Blikveldtraining hadden gevolgd.

Conclusie

Uit dit onderzoek met een rijsimulator en een online gevaarherkenningstoets blijkt dat de Blikveldtraining ertoe leidt dat jonge beginnende bestuurders vaker kijken naar latente gevaren. Het effect op de snelheid bij het naderen van potentiële gevaren is beperkt. De positieve effecten van de Blikveldtraining blijken na ongeveer vijf maanden nog aanwezig te zijn. Geconcludeerd kan worden dat de Blikveldtraining een positieve invloed heeft op de gevaarherkenning van jonge beginnende automobilisten, zowel op de korte als de langere termijn. Of deze effecten zich ook in het echte verkeer voordoen, moet nader worden onderzocht.