Verrijkend, maar je moet er wel goed over nadenken
Functie elders. Het is een beladen term geworden, maar sinds de reserveringstermijnen zeker in de Randstad nog niet ok zijn, is het bij het CBR heel normaal dat examinatoren uit hun comfortzone treden en elders examineren. Mark de Jong, examenmanager in Amsterdam, en Alexander Kummer, Amsterdammer van geboorte, examinator in Friesland en Emmeloord maar sinds ongeveer een jaar met regelmaat gestationeerd in de hoofdstad, gaan in op de voor- en nadelen in van het doorschuiven van examinatoren.
Het einde van de lange reserveringstermijnen als gevolg van de coronapandemie is voorlopig nog niet in zicht. In de week van 19 tot en met 25 december duurde het gemiddeld 15,4 weken voordat je je eerste praktijkexamen auto kon doen. Voor de eerste herexamens was dat 5,2 weken. Maar gemiddeld is het nergens en zeker niet in de Randstad. In Amsterdam is de wachttijd voor het eerste examen in de genoemde week 21 weken en voor het eerste herexamen is het 9 weken. Bij elkaar opgeteld is dat 30 weken en daarmee scoort Amsterdam samen met Leusden het slechtst, nog slechter dan Rijswijk dat maandenlang de lijst aanvoerde met lange wachttijden.
Ook buiten de Randstad
Algemeen directeur van het CBR Alexander Pechtold heeft eerder gezegd dat er vooral problemen in de Randstad zijn, maar de actuele cijfers leren anders. Leeuwarden met 21 weken voor het eerste en 6 weken voor het eerste herexamen, Doetinchem met 21 om 7 weken, Nijmegen en Harderwijk met 20 om 7 weken, Berkel-Enschot met 20 om 9 weken; het zijn zomaar enkele voorbeelden dat het ook buiten de Randstad nog niet vlot verloopt. Bekijk je het per provincie, dan doen alleen Groningen en vooral Zeeland het op alle locaties goed. Zelfs in Zuid-Limburg dat maandenlang de witte raaf is, gieren de cijfers omhoog. Maar tegelijkertijd geldt: in de meeste provincies zijn er ook locaties waar de wachttijden acceptabel zijn. In Friesland bijvoorbeeld valt Heerenveen met 10 weken voor het eerste en 4 weken voor het tweede examen alleszins mee. Het is dan ook geen toeval dat Alexander Kummer normaal gesproken fulltime in Heerenveen examens afneemt en nu elders kan bijspringen.
Verhuizen
Hoe dan ook kleuren de wachttijden in de Randstad wel roder dan erbuiten en om die reden zoekt het CBR naar oplossingen, waarvan het tijdelijks ‘verhuizen’ van examinatoren er één is. “Er is gekeken waar de wachttijd minder is en daar is aan examinatoren gevraagd of ze bereid zijn een paar dagen in de week te helpen op een locatie waar extra capaciteit zeer wenselijk is, zoals Amsterdam. Wij hebben ongeveer vijf collega’s uit andere delen van het land op wie wij een beroep kunnen doen”, zegt examenmanager Mark de Jong.
'Het CBR gaat in 2023 door met het inzetten van examinatoren uit rustigere gebieden om de reserveringstermijnen in de Randstad in te korten'
Mogelijkheden
De ‘mensverhuizing’ is vooral het ‘pakkie-an’ van de planners bij het CBR. Zij monitoren elke dag welke mogelijkheden er zijn. De Jong: “Er is een heel algemene vraag uitgegaan aan examinatoren of ze beschikbaar zijn om in de Randstad examens af te nemen en iedereen staat daar anders in, dat lijkt me logisch. Je zult thuis ook iets moeten regelen. Dat is voor de een makkelijker dan voor de ander.”
Mondigheid
Het zou voor de hand liggen dat in de Randstad Amsterdam aan de ene kant wel, maar aan de andere kant wegens bijvoorbeeld de mondigheid van kandidaten juist niet gewild is. De Jong merkt daar in de praktijk echter niets van. “Wat je wel ziet is dat examinatoren uit Eindhoven liever naar Rijswijk gaan, maar dat heeft niets te maken met de aard van de locatie maar meer met de reisafstand.” De Jong merkt op dat het wel zaak is dat je het ene gat niet met het andere vult. “Het moet natuurlijk niet zo zijn dat je hier de problemen oplost, maar dat ze dan elders ontstaan.”
Om en om in Amsterdam en Heerenveen
Een van die examinatoren die het ziet zitten om in een andere plaats dan de standplaats te examineren, is Alexander Kummer. Normaal examineert hij in Heerenveen in de provincie waar hij woont, maar sinds een jaar examineert hij de ene week twee dagen in Amsterdam en drie dagen in Heerenveen en de andere week is dat andersom omdat dit het beste aansluit op zijn privé situatie. Toen hij een jaar geleden de vraag voorbij zag komen, hapten hij en drie collega’s toe. “Twee zitten in Rijswijk, één in Utrecht en ik in Amsterdam. Waarom ik Amsterdam heb gekozen? Omdat ik hier vandaan kom. Ik kom oorspronkelijk uit Amsterdam en heb jarenlang in Diemen gewoond en vanuit die situatie wonen hier nog veel familie, vrienden en kennissen. Dat is voor mij wel zo leuk. Ik heb daarbij aangegeven dat ik het handig zou vinden dat ik minimaal twee aaneengesloten dagen vanuit Friesland naar Amsterdam komen aan dat verzoek kan worden voldaan.”
Toegevoegde waarde
Collega’s van hem in Heerenveen waren al eerder aan boord en hij heeft hen gevraagd wat de toegevoegde waarde ervan is. “Zij vertelden dat het gewoon heel leuk en vooral afwisselend is om in een andere omgeving te examineren. Dat is waar, het werk is in principe hetzelfde. Maar bijvoorbeeld het gebied waar je werkt, is heel anders. Naast Friesland examineer ik ook in Emmeloord vanwege de afwisseling en dat is al leuk. En nu zit Amsterdam daarbij. Weet je, elke examenplaats heeft zijn specifieke dingen, om het zomaar even te zeggen. Leeuwarden is echt anders dan Heerenveen en dat is weer anders dan Emmeloord. Wat Amsterdam anders maakt, is onder andere het grote verkeersaanbod – het is hier veel drukker dan waar ook in Nederland – en er is de tram, om maar eens twee voorbeelden te geven. Nee, afrijden is daardoor hier niet moeilijker. Ik zie althans geen verschil. Je zou misschien denken dat het in Emmeloord makkelijker zou zijn dan hier, maar, ik noem maar iets, als je een kruispunt oversteekt, moet je in elke stad goed kijken of je dat veilig en volgens de regels kunt doen. De kans dat je in Amsterdam vanwege de drukte minder snel kunt oversteken is kleiner, maar in wezen zijn het dezelfde regels waar je je aan te houden hebt.”
De mentaliteit van de rijinstructeurs verschilt wat hem betreft ook niet van die in andere locaties. “Natuurlijk praten sommigen plat Amsterdams en de een is wat meer ad rem dan de ander, maar dat is hier echt niet anders dan in andere plaatsen. Elke plaats heeft zijn serieuze en minder serieuze rijscholen, met zijn (respectievelijk) sterkere en zwakkereijinstructeurs.”
Mentaliteit
En de mentaliteit van de kandidaten, is die dan misschien anders? Of zijn er andere verschillen? Kummer: “Ik had daar ook een zekere verwachting van, maar het valt mij heel erg mee. In het noorden zijn kandidaten gemiddeld genomen iets gemoedelijker en nemen ze eerder iets aan. Een ander verschil is dat in het noorden veel mensen elkaar kennen. Dan wil je niet zo snel door de mand vallen omdat je een naam hebt te verliezen, terwijl het in Amsterdam anoniemer is. Maar mijn ervaring is uiteindelijk toch dat het erom gaat hoe jij als examinator de mensen benadert. Laat ik het zo zeggen: ik ben nog geen problemen tegengekomen met kandidaten die door het lint gingen omdat ze het niet eens waren met mijn oordeel. Hoe je mensen moet benaderen? Zoals ik zelf ook benaderd wil worden, simpel.”
Fiftyfifty
Hij heeft geen cijfers paraat van zijn eigen slagingspercentages, maar schat in dat die in lijn ligt met de gemiddelde slagingspercentages bij het CBR; ongeveer fiftyfifty. Ook weet hij niet of de cijfers in Amsterdam anders zijn, maar zijn gevoel zegt dat er in Amsterdam minder kandidaten bij hem slagen. Waardoor kan dat komen? “Lastig hoor”, zegt hij. De Jong vult aan: “Het is heel lastig om daar uit het niets, zonder de data te kennen, iets over te zeggen omdat daar zoveel verschillende factoren een rol bij spelen. Maar ik heb zelf ook examens afgenomen en je merkt naar mijn beleving wel degelijk een mentaliteitsverschil. En wat misschien ook meespeelt is dat in de Randstad relatief meer mensen wonen die minder te besteden hebben. Veelal wordt een pakket gekocht en velen menen dat het aantal lessen binnen dat pakket voldoende moet zijn om te leren autorijden. Als een instructeur zegt dat hij of zij er eigenlijk nog niet klaar voor is, dan wordt dat buiten de Randstad gemiddeld genomen iets sneller aanvaard.”
Minder snel iets accepteren
Kummer: “Ik weet niet of dat aan de Randstad ligt of niet. Ik merk zelf namelijk dat ook in Friesland en Emmeloord tegenwoordig mensen minder snel iets accepteren. Daarbij speelt ook mee dat veel ouders een mening hebben. ‘Oh, dat deed ik vroeger in zoveel lessen, dat moet mijn dochter ook in zoveel lessen kunnen’, dat soort reacties horen we steeds vaker.”
Natuurlijk praat Kummer met collega’s over zijn wekelijkse uitstapjes naar de hoofdstad. Soms maakt hij ze enthousiast, maar veel vaker is dat niet geval. Maar volgens hemzelf verrijkt het zijn vak en verrijkt het hemzelf ook. “Elk gebied is anders en het is altijd leuk om die verschillen te zien. Nu moet ik daarbij wel zeggen dat het ook in mijzelf zit om over de grens heen te kijken. Ik heb ook in Duitsland en Griekenland gewoond en dat zit in mij, maar er zijn ook examinatoren die dat niet hebben, die liever binnen hun comfortzone blijven. Dat is net zo prima. En het moet ook maar net in te passen zijn in je privé situatie, want het is wel puzzelen. Als ik al iets wil meegeven aan collega’s, dan is het om er goed over na te denken, want je doet dit niet voor twee weken. De eerste periode is sowieso drie maanden, daarna volgt een evaluatiegesprek en daaruit bleek dat we er allebei over te spreken zijn en nu zit ik hier bijna een jaar. Nogmaals, dat moet je wel leuk vinden.”
Verrijking
Een andere vraag is of de uitwisseling ook voor, in dit geval Amsterdam een verrijking is. De Jong zegt daarover: “Er zijn collega’s in Amsterdam die ook wel eens een examen afnemen in Alkmaar of zo en ik vind dat voor de diversiteit binnen het team echt heel fijn. En ik hoor vaak van examinatoren dat er in Amsterdam echt anders wordt gereden dan in andere steden. Als je hier niet goed of snel genoeg voegt, dan heeft dat meteen gevolgen. Ik hoor dat de eindgesprekken echt wezenlijk kunnen verschillen en daar word je als examinator en ook als team beter van. Van elkaar leren is nooit slecht.”
CBR gaat door
Het CBR gaat in 2023 door met het inzetten van examinatoren uit rustigere gebieden om de reserveringstermijnen in de Randstad in te korten. Daarbij wordt ook geprobeerd meer collega’s maar dichter bij huis te laten bijspringen. De verwachting is dat werk-privé hierdoor makkelijker te combineren is en meer examinatoren elders examens kunnen afnemen. Daarnaast gaat het CBR door met het werven en opleiden van nieuwe examinatoren.