Nieuw wegtype GOW30 is er niet zomaar
Er zijn de nodige haken en ogen
Er wordt gewerkt aan een nieuw type weg: GOW30, een gebiedsontsluitingsweg waar een maximale snelheid van 30 km/uur geldt. Eind dit jaar worden de inrichtingskenmerken bekend. Er zijn echter de nodige haken en ogen.
Wat is een gebiedsontsluitingsweg volgens de normen van CROW?
Een gebiedsontsluitingsweg is een weg die is ontworpen of aangewezen om een gebied aan te sluiten op wegen van hogere orde. Op de wegvakken vindt alleen stromen plaats, op de kruispunten uitwisseling. Het is de middelste van de drie wegcategorieën die onderscheiden worden binnen Duurzaam Veilig. De hoogste categorie is de stroomweg (SW), de laagste de erftoegangsweg (ETW). De gebiedsontsluitingsweg (GOW) verbindt deze twee. Gebiedsontsluitingswegen komen zowel binnen als buiten de bebouwde kom voor.
Buiten de bebouwde kom worden twee typen gebiedsontsluitingswegen onderscheiden waarbij het dwarsprofiel het onderscheid maakt. GOW type I bestaat uit 2 rijbanen met ieder 2 rijstroken. Bij uitzondering komen meer dan 2 rijstroken voor. GOW type II komt het meest voor en bestaat uit één rijbaan met daarop voor beide rijrichtingen één rijstrook. De snelheidslimiet is 80 kilometer per uur. Bron: Wikipedia
In dit kader valt ook vaak de term grijze wegen. Wat zijn dat?
Binnen de bebouwde kom zijn er in principe twee soorten wegen: gebiedsontsluitingswegen en erftoegangswegen. Daarnaast zijn er in de praktijk ook ‘grijze gebiedsontsluitingswegen’: wegen met een snelheidslimiet van 50 km/uur waarop erftoegang en doorstroming met elkaar concurreren. Ook is langzaam verkeer op grijze wegen vaak niet fysiek gescheiden van gemotoriseerd verkeer.
In 2021 verscheen het Afwegingskader 30 km/uur, waarmee gemeenten het proces kunnen doorlopen welke wegen in aanmerking komen om tot GOW30 te worden omgevormd. Aan de inrichtingskenmerken of -eisen voor een GOW30 wordt dit jaar onder leiding van CROW gewerkt. Het Stappenplan Evaluatie GOW30 helpt gemeenten te bepalen of de verkeersveiligheid er echt op vooruit is gegaan en om na te gaan of aanvullende maatregelen nodig zijn.
SWOV heeft een stappenplan opgesteld dat gemeenten helpt bij evaluatie van de invoering van de zogeheten GOW30.
'Voor de verkeersveiligheid zou het goed zijn als niemand meer hoeft te fietsen op een rijbaan waar gemotoriseerd verkeer 50 km/uur mag rijden'
Hoe zijn grijze wegen veiliger te maken?
Er zijn verschillende manieren om grijze gebiedsontsluitingswegen veiliger te maken. Zo kunnen infrastructurele maatregelen – denk aan drempels, plateaus en wegversmallingen – een lagere snelheid afdwingen. Door eisen van met name de brandweer en busmaatschappijen aangaande een ongehinderde doorgang is dit in de praktijk echter vaak niet mogelijk.
Een tweede mogelijkheid is door in de wegcategorisering stedenbouwkundige aspecten mee te wegen met doorstroming, bereikbaarheid en verkeersveiligheid. Door ‘veilige snelheden’ als uitgangspunt te nemen, kan de wegcategorisering beter worden aangepast aan de lokale omstandigheden. Daarbij kunnen andere wensen worden meegenomen, zoals het autoluw maken van straten of gebieden.
Een derde manier om grijze gebiedsontsluitingswegen aan te pakken, is een verlaging van de snelheidslimiet op die wegen. Aan de ene kant profiteert de erftoegangsfunctie van de grijze weg daarvan: uitwisselen verloopt veiliger bij lagere snelheden. Aan de andere kant gaat de doorstromingsfunctie achteruit: de autobereikbaarheid (voor personen en goederen) zou erdoor kunnen verminderen. Uit simulaties blijkt dat een deel van de automobilisten zal kiezen voor een andere route via wegen met een hogere limiet - waar dan meer congestie zal optreden - of via een bestaande Zone 30, omdat die minder weerstand oproept dan de limietwijziging op de grijze weg.
Wat is het achterliggende idee achter GOW30?
Voor de verkeersveiligheid zou het goed zijn als niemand meer hoeft te fietsen op een rijbaan waar gemotoriseerd verkeer 50 km/uur mag rijden, aldus lezen we bij de SWOV. Dit doel, dat inmiddels meer dan 25 jaar beleid is, vergt dat functie en inrichting van de verkeersinfrastructuur goed op elkaar worden afgestemd. Op een aanzienlijk deel van de wegen binnen de bebouwde kom is dat echter nog altijd niet het geval.
SWOV heeft in 2020 onderzocht of het veranderen van de algemene snelheidslimiet van 50 naar 30 km/uur kan helpen: 30 wordt dan de norm waarbij een wegbeheerder moet aantonen dat een limiet van 50 km/uur gewenst is. Nu is dat nog andersom.
Uit het onderzoek komt naar voren dat een verlaging van 50 km/uur naar 30 km/uur op dit moment niet wenselijk en haalbaar is. Om de ongewenste menging van snelverkeer en kwetsbaar langzaam verkeer te voorkomen, is het daarom aan te bevelen om een nieuwe wegcategorie te introduceren: de gebiedsontsluitingsweg met een limiet van 30 km/uur (GOW30). Dit staat in het SWOV-rapport 'Naar een algemene snelheidslimiet van 30 km/uur binnen de bebouwde kom?'
Dus: maak van elke grijze weg een GOW30-weg en klaar is Kees.
Nou, zo eenvoudig als het lijkt is het niet. Op verkeerskunde.nl valt te lezen dat deze verkeersmaatregel moet voldoen aan diverse artikelen. Zo is opgenomen in de Uitvoeringsvoorschriften van het BABW dat 30 km/uur alleen mag worden toegepast als het voldoet aan de volgende eisen:
- Iedere weg in het betrokken gebied heeft voornamelijk een verblijfsfunctie.
- Om te voorkomen dat de verkeersfunctie wordt aangetast door een relatief hoge intensiteit van het gemotoriseerde verkeer zijn de weg en omgeving waar nodig aangepast.
- Met het oog op snelheidsbeperking en attentieverhoging is extra aandacht besteed aan potentieel gevaarlijke punten.
In het verkeersbesluit moet beschreven worden op welke manier aan de eisen wordt voldaan.
Een GOW30 heeft niet alleen een verblijfsfunctie, maar ook een functie voor het doorgaande verkeer. De intensiteit op een GOW30 is bovendien hoger dan op een reguliere 30 km/uur weg. Het derde criterium met betrekking tot de snelheidsbeperking kan wel worden toegepast bij een GOW30, maar bij het type maatregelen moet rekening gehouden worden met het verkeer dat gebruikmaakt van de weg. De doorstroming van het OV kan bijvoorbeeld erg belangrijk zijn op een GOW30. Dit beïnvloedt de toepassingsmogelijkheden van snelheidsbeperkende en attentieverhogende maatregelen. Bron: Verkeerskunde.nl.
Elke verkeersregel valt of staat bij handhaving. Hoe staat het daarmee?
Dat is ook een ding, aldus hetzelfde artikel op Verkeerskunde.nl. De hoofdofficier van justitie van het Parket CVOM heeft in een brief van 1 april 2019 medegedeeld dat alleen op handhaving kan worden ingezet in de volgende gevallen:
- Er moet een geloofwaardige snelheidslimiet zijn. Dit betekent onder meer dat de inrichting van de weg bij de limiet moet passen.
- Het overtredingspercentage is maximaal 20%. Als dit aandeel hoger is, is er geen sprake van een geloofwaardige snelheidslimiet. Het tijdelijke effect van handhaving is daarmee niet voldoende. Er zijn andere maatregelen nodig.
- Er moet sprake zijn van objectieve verkeersonveiligheid en risico’s op verkeersonveiligheid.
"Gelet op de dubbele functie van een GOW30 is het voorlopig maar de vraag of er sprake is van een geloofwaardige snelheidslimiet. Met de kennis van de overtredingspercentages in de huidige dertigkilometerzones is de kans groot dat het overtredingspercentage op de GOW30 nog hoger is”, aldus Verkeerskunde.nl.
Met andere woorden: een goed streven die GOW30, maar het gaat nog wel even duren voordat deze gemeengoed is in Nederland.