'Huidig systeem A-rijbewijs
werkt niet en moet beter'
De KNMV vindt dat het getrapte systeem voor het rijbewijs op de schop moet. Arjan Everink van de KNMV legt uit wat eraan markeert.
De aanloop naar het voorstel van de KNMV is de derde Europese rijbewijsrichtlijn die in januari 2013 van kracht is geworden. Hierin staan de regels rond het rijbewijs beschreven en die regels gelden voor alle EU-landen (zie kader).
Sinds dit moment is het A-rijbewijs voor motoren en driewielers opgedeeld in drie categorieën, afhankelijk van de zwaarte van de motor, te weten A1, A2 en A. Categorie A1 kan behaald worden vanaf 18 jaar. Wanneer de bestuurder ten minste 2 jaar in het bezit is van rijbewijs A1, kan categorie A2 behaald worden vanaf 20 jaar. Voor categorie A geldt dat die behaald kan worden vanaf 22 jaar, wanneer de bestuurder 2 jaar of langer in het bezit is van rijbewijs A2. De bestuurder kan voor categorie A rechtstreeks examen doen vanaf de leeftijd van 24 jaar.
Iemand die 21 jaar is, mag overigens wel examen op een zware motor doen. Slaag je daarvoor, dan krijg je op rijbewijs A de aantekening code 80. Die bepaalt dat deze personen de eerste twee jaar alleen op zware motoren met drie wielen mag rijden. Na 2 jaar vervalt de aantekening code 80 en mag je op alle motoren rijden.
Systeem werkt niet
Wat de KNMV betreft werkt dit systeem niet. Terzijde, en voordat we verder in de materie duiken, is het goed om te weten dat de meeste A-instructeurs in Nederland zijn aangesloten bij de KNMV. Het voorstel dat de vereniging heeft aangebracht wordt dan ook zonder twijfel breed gedragen onder A-instructeurs.
Dat moet beter kunnen en “daarom hebben we onlangs een voorstel geschreven over hoe wij denken dat we dit systeem wel kunnen laten werken. Een opgeschaalde A1-categorie voor lichte motorfietsen is hierin de spil, maar ook rijders die op latere leeftijd opstappen moeten meer ervaring opdoen”, laat de KNMV weten.
Wachten
Volgens de KNMV leidt het getrapte systeem er onder andere toe dat personen die graag hun motorrijbewijs willen halen liever twee jaar wachten dan dat ze rijles gaan nemen op een ‘opgevoerde bromfiets’. “Ik wacht nog twee jaar met lessen, dan mag ik in één keer op voor mijn A zonder dat gedoe van A1 en A2”, zijn opmerkingen die instructeurs regelmatig te horen krijgen. En daarmee wordt het paard achter de wagen gespannen, want in plaats van meer ervaring op te doen op lichtere motorfietsen via het A1- en/of A2-rijbewijs, kiezen jongeren ervoor om een aantal jaren te wachten.
De visie ‘lerend leren’ wil de KNMV graag handhaven
A1 is niet populair
Uit cijfers van het CBS blijkt dat het examen A1 in de loop der jaren verreweg het minst afgenomen A-examen is. In 2013 – alles was nieuw – werden nog 2281 A1-examens afgenomen, maar daarna was het lou loene. In 2014 ging het om 671 examens, in 2015 om 748, een jaar later waren het er 677, in 2017 ging het om 832, een jaar later waren het er 792, in 2019 was er een opeens een opleving met 930 afgenomen A1-examens, om in 2020 terug te zakken naar 802. In 2021 betrof het 867 A1-examens. Het zijn getallen waar niemand blij van wordt. “Dit geeft aan dat de instroom vanuit de nieuwe categorie A1 zeer klein was. In de jaren hierna is het aantal mensen met een rijbewijs in deze leeftijdscategorie nooit meer op het niveau gekomen van voor de invoer van de derde rijbewijsrichtlijn, toen men nog één jaar met een ‘geknepen’ motor moest rijden. Dat terwijl het algehele aantal rijbewijshouders wel stijgt door instroom in latere leeftijdscategorieën, wanneer men de leeftijd heeft bereikt waarop in één keer het onbeperkte A-rijbewijs behaald kan worden. Zo wordt het hele systeem in feite omzeild” aldus de KNMV.
Drie problemen
Everink licht toe dat er wat de vereniging betreft drie problemen zijn. De eerste is dat het systeem ingewikkeld is. “Het is zowel voor de leerlingen als voor de instructeurs erg ingewikkeld. Zij moeten elke keer weer uitzoeken hoe ze de les moeten aanvliegen en dat is alleen maar gedoe. Laat staan dat het voor de consument begrijpelijk is.”
Code 80
Ook ingewikkeld is code 80. “Na twee jaar vervalt die code automatisch, terwijl je, als je de stappen volgt, drie keer examen moet doen. Dat is heel vreemd.”
Punt twee betreft de wijze waarop verschillende EU-landen het A1-rijbewijs ‘weggeven’ bij het B-rijbewijs. Everink: “Er wordt gezegd dat je in bijvoorbeeld Duitsland het A1-rijbewijs automatisch krijgt als je het B-rijbewijs haalt. Dat is niet zo. In Duitsland moet je, wil je het A1-rijbewijs krijgen bij je B-rijbewijs, een aantal verplichte lessen op de motor volgen. Tekent de rijschool af dat de lessen zijn gevolgd, dan wordt het rijbewijs afgegeven. Het systeem werkt dus niet zoals menigeen veronderstelt, maar dit geeft wel aan dat er binnen de EU verschillend mee wordt omgegaan.”
“Bovendien zou het Duitse systeem in Nederland nooit kunnen worden ingevoerd, omdat Nederland anders dan in Duitsland een examengestuurd systeem kent en geen opleidinggestuurd systeem. Of wij dat zouden toejuichen? Nee. In Nederland kennen wij vrijheid van onderwijs en iedereen bepaalt zelf wanneer hij klaar is voor het examen. Het kan zelfs dat iemand bij geen enkele rijschool een rijles neemt en toch examen doet. Die vrijheid is een groot goed, vinden wij.”
“Daarnaast geldt dat in de praktijk blijkt dat je het A1-rijbewijs echt niet makkelijk haalt. Gemiddeld heb je het over 20 tot 25 rijlessen. Je kunt je daardoor de vraag stellen of het wel goed is dat je het A1-rijbewijs na een beperkt aantal verplichte rijlessen weggeeft. Dat lijkt ons geen goed plan.”
Verkeersveiligheid gaat er niet op vooruit
Het derde punt is wat Everink betreft het feit dat de verkeersveiligheid er niet op vooruit is gegaan. “Uit de cijfers blijkt niet dat het getrapte rijbewijssysteem leidt tot aanzienlijk minder verkeersslachtoffers onder motorrijders, terwijl dat wel de basisgedachte was.” Voor de KNMV waren alle bevindingen bij elkaar aanleiding om er eens goed voor te gaan zitten.
Aantrekkelijker
Om aan de wens te voldoen om in Europa meer uniformiteit te geven aan het A1-rijbewijs, meent de KNMV dat deze categorie in Nederland aantrekkelijk moet worden gemaakt. De KNMV doet daarom het voorstel om het huidige systeem te vereenvoudigen. Het huidige drietrapssysteem met code 80 (A1, A2, A met code 80 en A) zou teruggebracht kunnen worden naar twee categorieën. Dat kan door een lichte categorie motorfietsen te creëren die door de jonge en/of onervaren bestuurder gezien wordt als een volwaardige motorfiets, en niet als een opgevoerde bromfiets (AM) zoals het geval is met de huidige categorie A1-motorfietsen.
Beperkt vermogen
De huidige 125 cc- en elektrische motorfietsen, met een vermogen van maximaal 11 kW, zijn voor de jonge bestuurder of de forens niet aantrekkelijk (genoeg). De KNMV: “Wellicht dat dit komt doordat het beperkte vermogen voor relatief grote snelheidsverschillen kan zorgen. Uit gesprekken met motorrijders die we voerden blijkt dat dit met name bij het invoegen op de snelweg of inhalen nog weleens problemen oplevert. Op dit moment zien we dan ook dat de categorie A1 in Nederland niet populair is en veelal wordt overgeslagen. Met het oog op onze doelstelling om meer mensen met plezier motor te laten rijden en te laten leren door ervaring, zou het volgens ons beter zijn om de A1-categorie aantrekkelijker te maken door hem meer vermogen te geven.”
Potentere motorfiets
Door het vermogen in de A1-categorie te verruimen, creëer je een veiligere en potentere motorfiets of scooter. Hierdoor zet je een categorie in de markt die aansluit op de huidige verkeersstromen, waarmee je veiliger aan het verkeer kunt deelnemen. Tegelijkertijd wordt dit uitstekende vervoermiddel aantrekkelijker voor forensen die de motorfiets slechts als oplossing zien om hun rit tussen huis en werk sneller en goedkoper te maken.
Een meer volwassen categorie A1-motorfietsen zal er daarnaast ook voor zorgen, aldus de KNMV, dat het systeem meer zal gaan lijken op de systemen die in de rest van Europese landen gehanteerd worden. Enkele andere voordelen zijn bijvoorbeeld dat een potentere lichte categorie motorfietsen voldoende vermogen levert waardoor jonge bestuurders minder geneigd zijn tot het opvoeren van een bromfiets (AM) of lichte categorie A1. De snelheid en het vermogen passen beter bij de huidige wetgeving en milieueisen. Deze volwaardige categorie rechtvaardigt een investering in een gedegen opleiding. Of het verstandig is om het A1-rijbewijs in deze nieuwe vorm automatisch te verstrekken bij het behalen van het autorijbewijs (B), is een discussie die zeker gevoerd moet worden.
Leren door rijden
De visie ‘lerend leren’ wil de KNMV graag handhaven. Een motorfiets is immers een tweewielig balansvoertuig waarbij je kennis, controle en risicoperceptie nodig hebt. De hiervoor genoemde vaardigheden worden opgedaan door een gedegen rijbewijsopleiding en daarna de nodige ervaringskilometers. De term ‘jonge bestuurder’ koppelen wij niet aan leeftijd, maar aan het aantal jaar ervaring of opgedane hoeveelheid ervaringskilometers. Een betere term zou daarom ‘nieuwe bestuurder’ zijn. Om maar een voorbeeld te noemen: nu is het zo dat iemand van 24 jaar oud direct na het A-examen (50 kW, ca 600cc) op een motorfiets mag gaan rijden van meer dan 100 kW. Dat kan een motorfiets zijn met meer dan 1000 cc en een topsnelheid boven de 250 km/u. In het kader van de verkeersveiligheid vinden we dit geen goede zaak, want ook op deze leeftijd blijft de visie 'leren door ervaring' nog steeds staan.
Ontvangst
In eerste instantie verwacht de KNMV mogelijk enige weerstand. Onder andere vanuit de industrie, aangezien die na de invoering van de derde richtlijn in 2013 haar motorfietsprogramma heeft afgestemd op de drie huidige categorieën. "De markt voor de huidige A1-motoren is echter erg klein door de geringe instroom van motorrijders met een dergelijk rijbewijs. Daarnaast verwachten we weerstand vanuit de groep aspirant-motorrijders die ouder is dan 21 jaar. Vanaf deze leeftijd krijgt iedereen nu een beperking op het rijbewijs van twee jaar, waarmee men een motorfiets mag rijden met een maximaal vermogen van 50 kW. Onze verwachting is echter dat vooral deze laatste toevoeging een bijdrage zal leveren aan het verminderen van het aantal motorfietsongevallen."
Aanvullend idee
Een aanvullend idee waarover nagedacht kan worden, is dat wanneer een kandidaat in het bezit is van het autorijbewijs (B) hij voor de nieuwe categorie A kan volstaan met een theorie-light-examen. Toetsing zal dan alleen gaan over specifieke A-regelgeving of verkeersinzichtelijke vragen met betrekking tot het deelnemen aan het verkeer met een motorfiets. Nu doet een kandidaat die al in het bezit is van het B-rijbewijs een deel van deze theorie overnieuw.
