Combinatie lachgas met verkeer blijft een probleem
Het loopt uit de hand met lachgas in combinatie met een auto besturen. Maar wat kun je eraan doen? Aan de hand van een aantal vragen hebben we ook mogelijke oplossingen.
Hoe groot is het probleem met lachgas inmiddels?
Groot, en het wordt alsmaar groter. Vorig jaar zijn er 712 verkeersongevallen gebeurd waarbij bewezen is dat er lachgas in het spel was. In de eerste tien maanden van 2021 waren het er 595 en 21 daarvan hadden een dodelijke afloop.
Bijna een op de vijf ongelukken met het verdovende middel leidde in 2021 tot letsel, zoals botbreuken en whiplashes. In bijna de helft van de gevallen (bij 283 ongevallen) was er alleen sprake van blikschade. Sinds 2019 telde de politie 64 dodelijke ongelukken waarbij lachgas een rol speelde.
Zijn er nog meer cijfers die aantonen dat het de verkeerde kant op gaat?
De politie registreert jaarlijks duizenden verkeersincidenten met een link met lachgas. Het gaat dan bijvoorbeeld om onveilig rijgedrag, parkeerdiscussies of verkeerscontroles waarbij iemand geen rijbewijs kan tonen. In 2019 ging het nog om 2.305 incidenten, tegenover 4.537 in 2020. En in de eerste tien maanden van 2021 telde de politie 3.518 verkeersincidenten waarbij lachgas in het spel was.
Wat doet lachgas eigenlijk met het gestel?
'Jongeren die nog nooit lachgas gebruikt hebben, vinden lachgas vaker gevaarlijk dan jongeren die het wel eens gebruiken of hebben gebruikt'
Lachgas kan leiden tot zuurstoftekort in de hersenen. Daarbij kun je concentratiestoornissen of hoofdpijn krijgen, duizelig worden, je evenwicht verliezen, verward zijn, misselijk worden, last hebben van gevoelloosheid of tintelingen of flauwvallen. Deelname aan verkeer na gebruik van lachgas is zeer gevaarlijk, want je kunt nog uren onoplettend blijven na gebruik.
Treden die effecten meteen op en welk gevoel geeft het?
De effecten treden inderdaad vrijwel meteen op. Lachgas geeft een gevoel van bijna-bewustzijnsverlies, het lijkt een beetje op dronkenschap. Het inademen van lachgas geeft een korte roes die ongeveer 1 tot 5 minuten duurt. De gebruiker wordt licht in zijn hoofd, voelt minder pijn en de spieren ontspannen. Beeld en geluid kunnen anders binnenkomen. De gebruiker kan zelfs dingen zien of horen die er helemaal niet zijn. Dat noemen we hallucinaties.
Hoelang werkt lachgas?
De effecten van lachgas duren ongeveer 1-5 minuten. Maar er kunnen nog lang na een ballon effecten zijn van het gebruik. Na 5 minuten kan iemand nog niet veilig rijden.
Wat zegt de wet over lachgas?
Verkoop, handel, bezit en gebruik van lachgas zijn momenteel niet strafbaar. Lachgas valt (nu nog) onder de Warenwet. Dat betekent dat de verkoper van lachgas aan de verplichtingen van de Warenwet dient te voldoen. Voorheen was verkoop voor ‘oneigenlijk’ gebruik van lachgas via de Geneesmiddelenwet verboden.
Overigens heeft ruim de helft van de Nederlandse gemeenten een eigen lachgasverbod ingevoerd, zo blijkt uit een inventarisatie van de NOS. Het uitblijven van een landelijk verbod is voor veel gemeenten aanleiding om zelf stappen te nemen via de Algemene Plaatselijke Verordening (APV).
Wordt er wel gewerkt aan nationale wetgeving?
Voormalig staatssecretaris Blokhuis kondigde eind 2019 naar aanleiding van een advies van de drugsbeoordelingscommissie CAM aan dat zo’n verbod er zou komen. De nagestreefde ingangsdatum van 1 januari 2021 bleek onhaalbaar. De invoering ervan is uitgesteld door gebrek aan geld voor handhaving. Waarschijnlijk komt lachgas in 2022 op lijst II van de Opiumwet. Dat betekent dat de handel, het bezit en de productie van lachgas voor recreatief gebruik vanaf dan verboden zijn. In sommige gemeentes geldt nu al een lokaal verbod.
Dit betreft de verkoop van lachgas. Is er geen regel in de Wegenverkerswet waarmee je wat kunt?
Jawel, dat is er. Artikel 8 van de Wegenverkeerswet stelt: 'Het is eenieder verboden een voertuig te besturen of als bestuurder te doen besturen terwijl hij verkeert onder zodanige invloed van een stof waarvan hij weet of redelijkerwijs moet weten dat het gebruik daarvan - al dan niet in combinatie met het gebruik van een andere stof - de rijvaardigheid kan verminderen, dat hij niet tot behoorlijk besturen in staat moet worden geacht.”
Artikel 8 is toepasbaar op automobilisten, motorrijders, bromfietsers, snorfietsers, fietsers en bestuurders van een gehandicaptenvoertuig (met of zonder motor). Bij de feitelijke toekenning van de straf wordt rekening gehouden met het type voertuig waarmee het delict is begaan, het gevaar voor andere weggebruikers en de mate waarin de bestuurder in staat is om het voertuig veilig te besturen. Voor voetgangers geldt dat zij voor openbare dronkenschap beboet kunnen worden als zij zich vervelend of asociaal gedragen op straat.
Ook is er het Besluit alcohol, drugs en geneesmiddelen. Per 15 juni 2017 is in Nederland de wetgeving voor drugsgebruik in het verkeer aangescherpt en wordt die gehandhaafd door het gebruik van speekseltesters. De nieuwe wetgeving gaat uit van limieten voor gebruik van afzonderlijke drugs (enkelvoudig gebruik) en voor combinatiegebruik. In Nederland zijn de grenswaarden zodanig opgesteld dat de aantasting van de rijgeschiktheid vergelijkbaar is met die bij het gebruik van alcohol boven de 0,5 g/l.
Probleem is alleen dat speekseltesten en ademproeven het gebruik van lachgas niet blootleggen.
Wat vinden jongeren zelf van het gebruik van lachgas?
Veel, zo blijkt uit gegevens van Team Alert dat zich inzet voor verkeersveiligheid onder jongeren. Jongeren die nog nooit lachgas gebruikt hebben, vinden lachgas vaker gevaarlijk dan jongeren die het wel eens gebruiken of hebben gebruikt. Van de jongeren die het wel gebruiken vindt 26,2% het gevaarlijk en van de jongeren die het niet gebruiken vindt 73,8% het gevaarlijk. Niet-gebruikers vinden lachgas minder vaak onschuldig (64,2%) dan gebruikers (25,4%). Van de gebruikers vindt 17,8% het onschuldig en van de niet-gebruikers vindt 7,1% het onschuldig.
Verbod
Jongeren die vóór een verbod zijn, vinden lachgas veel minder onschuldig dan jongeren tegen een verbod. Van de jongeren voor een verbod vindt 5,6% het onschuldig en van de jongeren tegen een verbod vindt 27,8% het onschuldig. Er zijn significant meer vrouwen die voor een verbod zijn dan mannen. 75,4% van de vrouwen is voor een verbod en 57,7% van de mannen is voor een verbod. Mannen vinden lachgas ook minder gevaarlijk dan vrouwen: 76,3% van de mannen vindt lachgas gevaarlijk en 91,4 van de vrouwen vindt lachgas gevaarlijk. Niet-gebruikers willen liever een verbod dan gebruikers.
Risico’s lachgas
Meer dan de helft van de minderjarigen geeft aan dat ze niet goed op de hoogte zijn van de risico’s van lachgas (51,3%). Bij meerderjarigen is dit ongeveer 32,6% die niet goed op de hoogte is. Er is een groot verschil in hoeverre jongeren aangeven op de hoogte te zijn van de risico’s. Van de jongeren die lachgas gebruiken vindt 75% dat ze goed genoeg op de hoogte zijn van alle risico’s van lachgas. Van de jongeren die geen lachgas gebruiken vindt slechts 40,9% dat ze zich bewust zijn van de risico’s van lachgas.
Tot slot: mannen vinden lachgasgebruik onschuldiger dan vrouwen: 20% van de mannen vindt lachgas onschuldig en 8,1% van de vrouwen vindt lachgas onschuldig.
Vinden leveranciers van lachgas er ook iets van?
Jawel. Er is een brancheorganisatie van mogelijke leveranciers van lachgas en die heeft een aantal ideeën om een verbod te voorkomen. Zoals een leeftijdsondergrens voor het gebruik van recreatief lachgas (18+), geen verkoop van cilinders en patronen aan consumenten, kleinere verpakkingseenheden van lachgas, gelijk aan de RIVM-richtlijn voor veilig gebruik, en verkoop van lachgas enkel laten verlopen via geregistreerde verkooppunten.
Dat de leveranciers tegen een verbod zijn, laat zich overigens makkelijk raden: dit is slecht voor hun handel.
Is er dan een andere oplossing?
Nou, wij kregen onlangs een goede tip van een rijschoolhouder. Een van de problemen met het verbod is dat het gebruik van lachgas in het verkeer moeilijk te controleren is via adem- en bloedproeven. Handhaven wordt dan een crime. “Mijn voorstel zou zijn om lachgas in de auto zelf te verbieden, maar bijvoorbeeld wel in de achterbak. Dus buiten direct bereik van de bestuurder of medepassagiers.” Het is een suggestie die wij de beleidsmaker graag willen meegeven vanaf deze kant.