Doorbreken gewoontegedrag
is sleutel tot succes
Zoals uit het artikel op de pagina hiernaast blijkt, is afleiding nog lang niet uitgebannen in Nederland. Vooral de smartphone, maar ook andere zogenoemde informatiedragers, hebben blijkbaar een onweerstaanbare aantrekkingskracht op de meeste verkeersdeelnemers. Maar hoe gaan jongeren hier eigenlijk mee om? Die vraag wordt beantwoord in een onderzoek van TeamAlert, de organisatie die verkeersveiligheid onder jongeren probeert te bevorderen.
Er is afleiding en afleiding. Praten met en/of luisteren naar personen en muziek is één afleiding, omgaan met apparatuur (bedienen van telefoon en navigatie) is een tweede en eten, drinken, kijken naar reclameborden, reiken naar objecten, dagdromen, uiterlijke verzorging en noem verder maar alles op wat je als bestuurder in een auto kunt doen buiten je rijtaak uitvoeren, is de grote resthoop.
Volgens onderzoek van Stelling en Hagenzieker in 2012 zijn er ook verschillende uitingen van afleidingen. Er is visuele afleiding (wegkijken van de weg), auditieve afleiding (luisteren naar geluiden of informatie waardoor minder omgevingsgeluid wordt waargenomen), fysieke afleiding (met handen of voeten met andere handelingen bezig zijn) en cognitieve afleiding (met gedachten niet volledig gefocust op de rijtaak zijn.)
Smartphonegebruik
Er zijn verschillende studie gedaan naar telefoongebruik in de auto. Uit een observatiestudie van Rijkswaterstaat (2018) blijkt dat 22% van de jongeren van 17 tot en met 24 jaar een telefoon gebruikt tijdens het autorijden (16% handheld bellen, 2% handsfree bellen, 5% (scherm)bediening apparaat).
TeamAlert deed zelf kwantitatief onderzoek naar jonge automobilisten van 18 tot en met 24 jaar en afleiding door smartphonegebruik. Daaruit blijkt dat jongeren tijdens het autorijden vooral worden afgeleid door muziek luisteren en/of bedienen (88%/78%), door te praten met passagiers (88%) en/of door de mobiele telefoon (29%). Als jongeren een mobiele telefoon gebruiken doen ze dat om de navigatie te bedienen (35%), handsfree te bellen (32%) en om muziek op hun telefoon te bedienen (31%).
Praten met passagiers
Vrouwen praten vaker dan mannen met passagiers tijdens het autorijden (92% versus 85%) en pakken vaker objecten (70% versus 58%). 21- tot en met 24-jarigen bedienen vaker muziek tijdens het autorijden dan 18- tot en met 20-jarigen (82% versus 70%) en pakken vaker objecten (68% versus 56%). Ook wanneer jongeren de telefoon niet zelf gebruiken, kunnen jongeren alsnog worden afgeleid door bijvoorbeeld inkomende berichten of meldingen. 70% van de jongeren vindt dat ze weleens zijn afgeleid door de mobiele telefoon tijdens het autorijden.
'Belangrijkste vraag is natuurlijk of dit gedrag is te beïnvloeden, en zo ja, hoe?'
De meerderheid van de jongeren (61%) gebruikt navigatie op een telefoon en vindt dat dit hen niet afleidt tijdens het autorijden. Van de jongeren die aangeven vaak te zijn afgeleid door de mobiele telefoon tijdens het autorijden, gebruiken vier op de vijf een mobiele telefoon voor navigatie. Naast navigatie vinden jongeren (55%) het ook handig om verkeersinformatie te ontvangen.
Dat dit allemaal kan leiden tot gevaarlijke situaties in het verkeer hoeft geen betoog. Hoeveel jongeren in het verkeer slachtoffer worden van een verkeersongeval door een van deze afleidingen is niet bekend, maar de teller zal zeker niet op nul eindigen.
Belangrijkste vraag is natuurlijk of dit gedrag is te beïnvloeden, en zo ja, hoe? Dat is nog een hele kluif, waarbij op verschillende paarden wordt gewed. Allereerst wordt gekeken naar het beïnvloeden van de sociale norm: jongeren moeten het niet normaal vinden om tijdens hun rijtaak even de smartphone te raadplegen. Een tweede opdracht is om jongeren ertoe te bewegen minder online te gaan. Daarvoor bestaat de campagne JOMO, wat staat voor Joy of Missing Out. Derde spoor is de risicoperceptie vergoten: jongeren moeten beseffen dat dit gedrag levensgevaarlijk kan zijn, zowel voor henzelf als voor anderen.
Bron: Jongeren en afleiding, TeamAlert (o.a. 2019b), Jongeren met impact.