Rijtest bij oogafwijkingen
Ondanks de herstart in maart rijdt een deel van mijn leerlingen nog niet. Het lijkt alsof ze ziekten ontwikkelen als reactie op de wereld om hen heen. Na de ontwrichtende situatie met corona hebben veel jongeren momenteel geestelijke problemen. Vooral in de kwetsbare categorie met een autismespectrumstoornis (ASS), AD(H)D, borderline of anders.
Belangrijkste oorzaken van rijlesuitstel: wachten op een theorie-examen, rijtest, aanloop naar schoolexamens of de vakanties daarna, toets- of proefweken op school, het vermoeidheidssyndroom, burn-out, psychiatrische opname of coronagerelateerde depressie. Sommigen hadden aan corona overleden familieleden, anderen zakten voor eerder uitgestelde theorie-examens. In de wetenschap van nog maanden moeten wachten, verspillen ze nu liever geen geld aan rijlessen. Hopelijk wordt mijn lesauto snel weer zo vol als ik wil nu een groot aantal, verspreid over meerdere korte perioden, ook alweer op vakantie gaat. Ik ben bang om dan mensen van de wachtlijst te halen omdat ik hun voortgang niet kan garanderen als de uitstellers ook weer willen instappen. Ik wil straks niet van vroeg tot laat in de lesauto moeten zitten.
Nadat de rijtest bij AD(H)D eerder al is afgeschaft, is dit bij een gunstig oordeel van de psychiater nu ook het geval bij autisme. Zij doen echter geen regulier, maar een zogenaamd AA-examen, een aangepaste afname bij een speciaal opgeleide examinator voor het afnemen van rijexamens bij kandidaten met een functiestoornis.
De rijtest door een deskundige praktische rijgeschiktheid van het CBR (DPR) blijft wel bestaan als de psychiater twijfelt, of bij andere aandoeningen zoals bijvoorbeeld een oogafwijking.
Zo had ik onlangs een rijtest van een leerling met een zogenaamde nystagmus, wat bij 1 op de 1000 mensen voorkomt. Nystagmus of trillende ogen zijn onwillekeurige ritmische bewegingen van de oogbollen. De bewegingen vertonen een bepaald patroon met een vrij vaste snelheid en richting, bijvoorbeeld horizontale, verticale of draaiende bewegingen. De oorzaak van nystagmus is onbekend, maar zit in het oogbesturingssysteem binnen de hersenen.
Dit complexe samenwerkingsproces wordt mede aangestuurd door binnenkomende informatie afkomstig uit de diverse zintuigen (evenwicht, houding, visuele informatie). Omdat de ogen zich niet op één bepaald punt kunnen richten, zal de gezichtsscherpte bij nystagmus vrijwel nooit maximaal zijn. Er is verminderd zicht, een trillend beeld of oog en moeite met scherpstellen. Over het algemeen zien mensen met nystagmus op korte afstand beter dan veraf en ze kunnen moeilijk diepte zien.
Dat maakt autorijden in veel gevallen praktisch onmogelijk. Voor het bepalen van bijvoorbeeld volgafstand of de snelheid van tegenliggers moet je immers diepte kunnen zien. Bij examens verergert het omdat de symptomen bij stress en nervositeit kunnen toenemen.
Deze kandidaat kwam drie jaar geleden bij mij nadat hij ruim dertig rijlessen had gevolgd bij een rijinstructeur die niets wist van of had verteld over het medisch traject waar mensen met oogproblemen mee te maken krijgen. Omdat de gevolgen van nystagmus optreden bij de aandachtverdeling en het houden van positie, zijn dat belangrijke lesonderdelen waar niet op was geoefend. Het gevolg: scannen verkeerd aangeleerd.
Tijdens de rijtest wordt getoetst of de leerling de juiste plek op de weg aanhoudt en rekening houdt met het overige verkeer, obstakels en de weginrichting. Bij ingewikkelde verkeerssituaties moet hij de aandacht kunnen verdelen tussen bediening, besturing en het verkeer. Bij minder gezichtsscherpte wordt getoetst of men zich tijdig oriënteert zonder gevaarlijke situaties te veroorzaken of anderen te hinderen. In geval van een kleiner of een beschadigd gezichtsveld checkt de DPR of de kandidaat zijn kijktechniek aanpast om het beperktere gezichtsveld te compenseren. Ten slotte wordt getoetst of beslissingen weloverwogen worden genomen zonder dat het andere verkeer daardoor wordt gehinderd of in gevaar gebracht.
Het was mijn derde leerling met nystagmus die de rijtest met gunstig resultaat heeft afgelegd. Vroeg of laat krijgt elke rijinstructeur er een keer mee te maken.