Rotonde is de veiligste
kruispuntvorm
Ongeveer een derde van de verkeersdoden op Nederlandse wegen valt op kruispunten. Binnen de bebouwde kom is dit bijna de helft en buiten de bebouwde kom iets minder dan een kwart. Onder fietsers en ook brom- en snorfietsers vallen relatief veel verkeersdoden op kruispunten. Een rotonde is de veiligste kruispuntvorm, omdat deze minder conflictpunten, een lagere snelheid en een kleinere impacthoek heeft dan een conventioneel kruispunt.
Ongeveer een derde van alle verkeersdoden valt op kruisingen. Het aandeel verkeersdoden op kruisingen binnen de bebouwde kom (bijna de helft) is hoger dan buiten de bebouwde kom (iets minder dan een kwart). Onder fietsers vallen meer verkeersdoden op kruisingen dan op wegvakken: jaarlijks gemiddeld 54% van het totaal. Een andere opvallende categorie zijn de brom- en snorfietsers: binnen de bebouwde kom gebeurt jaarlijks de helft van alle dodelijke ongevallen op kruisingen. Bij de overige vervoerswijzen is het aandeel dodelijke kruisingsongevallen een stuk kleiner in vergelijking met het aandeel verkeersdoden op wegvakken. Voor het autoverkeer geldt bijvoorbeeld dat gemiddeld maar 19% van de verkeersdoden op kruisingen valt en voor voetgangers is dit gemiddeld 26%
Uit SWOV-onderzoek blijkt dat rotondes de veiligste kruispunttypen zijn. Hieronder staat een lijstje met kruispunttypen in volgorde van meest veilig naar minst veilig:
Rotonde
Op een rotonde zijn minder conflictpunten dan op een conventioneel kruispunt. Daarnaast wordt het verkeer, door het ontwerp van de rotonde met haaks aansluitende takken, gedwongen om af te remmen, waardoor de snelheid lager is. Ook is de hoek van impact gunstiger, waardoor conflicten minder ernstig zijn. Ze zijn daarom veiliger dan een kruispunt (met voorrangsregeling).
Kruispunt met voorrangsregeling
Meerstrooksrotondes zijn minder veilig omdat ze een hoger aantal conflictpunten hebben, complexer zijn en er vaak harder gereden kan worden omdat er een minder scherpe aanrijdrichting is
De intensiteiten op deze kruispunten zijn vaak lager dan op kruispunten met een verkeersregelinstallatie (VRI). Ook is het ontwerp van een voorrangskruispunt eenvoudiger dan kruispunten met een VRI. Dit zorgt voor minder complexe situaties en daardoor ontstaan er minder ongevallen.
Kruispunt met VRI
Deze kruispunten zijn over het algemeen onveiliger dan de andere kruispunttypen. Dit type kruispunt wordt vaak toegepast wanneer het aantal passerende motorvoertuigen voor andere kruispunttypen te hoog is om te verwerken. Kruispunten met een VRI zijn vaak complex omdat de capaciteit hoger is dan bij andere kruispunten. Dit kan voor meer onveiligheid zorgen. De capaciteit van een kruispunt heeft te maken met het aantal rijstroken op de takken en de verdeling van het verkeer over deze takken.
Veiliger na plaatsing verkeerslichten
Uit voor- en na-studies blijkt dat kruispunten veiliger worden nadat er verkeerslichten geplaatst zijn. Echter, wanneer kruispunten met verkeerslichten op basis van het aantal letselongevallen vergeleken worden met andere typen kruispunten in dezelfde intensiteitsklassen, dan zijn kruispunten met verkeerslichten juist het onveiligst. Het aantal letselongevallen op kruispunten met verkeerslichten is namelijk hoger dan dat op kruispunten zonder verkeerslichten of op rotondes. Dus na het corrigeren voor intensiteit, wat het risico wordt genoemd, zijn kruispunten met verkeerslichten nog steeds onveiliger.
Het voorrangsplein
Verder is er recentelijk een nieuw kruispunttype bijgekomen: het voorrangsplein. Het is echter nog te vroeg om dit kruispunttype op te nemen in het bovenstaande lijstje, omdat voorrangspleinen nog niet voldoende zijn geëvalueerd. Er bestaan wel enkele afstudeeronderzoeken naar voorrangspleinen. De algemene conclusie uit deze onderzoeken is, dat een voorrangsplein meer conflictpunten heeft dan een enkelstrooksrotonde. Deze conflictpunten liggen echter wel verder uit elkaar dan op een voorrangskruispunt, de conflicttypen zijn anders dan op andere kruispunttypen en de conflicten vinden plaats op lagere snelheid.
Welke kenmerken bepalen de veiligheid van een kruispunt?
Het kruispunttype is als eerste een bepalend kenmerk voor de veiligheid op een kruispunt. Kruispunten met een verkeersregelinstallatie (VRI) zijn door hun capaciteit, hoge verkeersdruk en complexiteit bijvoorbeeld onveiliger ten opzichte van andere kruispunttypen. Dit is ook te lezen bij de vraag Welke kruispunttypen zijn het veiligst? Daarnaast zijn er binnen een bepaald kruispunttype een aantal kenmerken die de veiligheid van een kruispunt beïnvloeden:
- het aantal mogelijke conflictpunten;
- de snelheid;
- de massaverschillen tussen elkaar ontmoetende verkeersdeelnemers;
- de hoek van impact;
- de hoeveelheid verkeer, uitgesplitst in het aantal passerende motorvoertuigen en de verhouding van de zijstroom tot de hoofdstroom.
De veiligheid van kruispunten hangt sterk af van het aantal mogelijke conflictpunten. Hoe minder conflictpunten, hoe veiliger het kruispunt. Een conflict tussen voertuigen mag alleen optreden bij beperkte snelheids- en massaverschillen.
Hoe veilig zijn verschillende vormen van rotondes?
In het lijstje hieronder wordt de veiligheid van enkelstrooksrotondes, meerstrooksrotondes en turborotondes beschreven:
Enkelstrooksrotonde. Viertaks enkelstrooksrotondes zijn veiliger dan viertaks kruispunten. Dit heeft te maken met het lage aantal conflictpunten, de snelheidsbeperking voor alle verkeersstromen en het verschil in aanrijdrichting en de hoek van impact.
Meerstrooksrotonde. Deze worden als minder veilig beschouwd dan enkelstrooksrotondes, maar zijn nog steeds veiliger dan andere kruispunttypen. Meerstrooksrotondes zijn minder veilig omdat ze een hoger aantal conflictpunten hebben, complexer zijn en er vaak harder gereden kan worden omdat er een minder scherpe aanrijdrichting is.
Turborotonde (al dan niet met verhoogde rijstrookscheiding). Het verkeersveiligheidseffect van turborotondes is nagenoeg gelijk aan dat van enkelstrooksrotondes, mits gecorrigeerd voor intensiteiten [9]. Het ombouwen van conventionele kruispunten naar enkelstrooksrotondes (68,1% - 78,7% afname in ongevalskans) en het ombouwen van conventionele kruispunten naar turborotondes (76,1% afname in ongevalskans) leveren ongeveer evenveel verkeersveiligheidswinst op.
Bron: SWOV, factsheet rotondes.