Driehoek mens-techniekomgeving wordt kurk waar nieuw rijexamen op gaat drijven
Heldere beleidsvisie van minister op basis van rapport 'Wie stuurt? Verkeersveiligheid en automatisering in het wegverkeer'
Het systeem om een auto te beoordelen op technische eisen en mechanische componenten en om vervolgens de bestuurder te toetsen met een examen heeft met de komst van nieuwe auto's met hulpsystemen (ADAS) zijn langste tijd gehad. Internationaal zet Nederland in op aanpassingen van de systematiek die meer recht doen aan de driehoek mens, techniek en omgeving.
Dit schijft minister Van Nieuwenhuizen van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat afgelopen mei in een uitgebreide beleidsreactie op het rapport 'Wie stuurt? Verkeersveiligheid en automatisering in het wegverkeer' dat is opgesteld door de Onderzoek voor Veiligheid (OvV). Dit rapport wordt door de minister beschouwd als een goede hulp op weg naar nieuw beleid.
Niet uitontwikkeld
'Wie stuurt? Verkeersveiligheid en automatisering in het wegverkeer' is geen nieuw rapport, maar dateert van april 2018. Waarom er zo lang is gedaan over de beleidsreactie is niet helder, maar ongetwijfeld zal de complexiteit van de materie een rol hebben gespeeld.
Dus eerst maar even een opfrisser, want wat staat er zoal in het rapport? Onder andere dat wanneer auto’s voorzien van rijhulpsystemen op de openbare weg komen, deze vaak nog niet zijn uitontwikkeld. En ook weten bestuurders vaak niet wat deze systemen wel of niet kunnen, waardoor risicovolle situaties kunnen ontstaan. Fabrikanten houden ook te weinig rekening met de gebruikers van deze systemen.
Daarnaast geldt dat de eisen die de overheid aan auto’s stelt, niet goed aansluiten bij de huidige generatie rijhulpsystemen. En er wordt te weinig van ongevallen geleerd om de verkeersveiligheid van rijhulpsystemen te verbeteren.
Rol bestuurder
'Voor nieuwe bestuurders worden rijhulpsystemen meegenomen in de rijopleiding'
Door automatisering worden relatief makkelijke taken overgenomen door de auto en verandert de rol van de bestuurder. Die wordt geacht het proces in de gaten te houden en in te grijpen wanneer nodig. Dit vergt concentratie, terwijl automatisering juist minder alert maakt. Hierdoor wordt autorijden makkelijker en moeilijker tegelijkertijd en is niet altijd duidelijk wie stuurt: de mens of de auto? Fabrikanten introduceren nieuwe rijhulpsystemen om auto’s aantrekkelijker te maken voor de consument. De bestuurder ervaart te kunnen vertrouwen op deze systemen, maar wordt op zichzelf teruggeworpen als er iets misgaat. Verder is er onvoldoende aandacht voor de werking en de beperkingen van rijhulpsystemen bij het uitleveren van een nieuwe auto aan de klant. Ook bij software-updates krijgen automobilisten onvoldoende voorlichting. Het gevolg hiervan is een gebrek aan kennis bij de bestuurders over deze systemen.
Nieuwe veiligheidsrisico's
Tot zover het rapport. Een belangrijke slotsom is dus dat het wel leuk en goedbedoeld is, al die systemen, maar omdat de gebruikers er niet mee overweg kunnen, zijn er opeens nieuwe veiligheidsrisico’s in het verkeer. Dat moet worden voorkomen of, voor zover ze al bestaan, worden aangepakt en dat kan alleen door een nieuwe systematiek: meer aandacht voor de driehoek mens-techniek-omgeving. "Het gaat hierbij bijvoorbeeld om de beoordeling van de interactie tussen het voertuig en de menselijke bestuurder, die de komende jaren nog een groot deel van de rijtaak uit zal voeren. Maar het gaat ook om het rijgedrag van het geautomatiseerde voertuig in relatie tot andere voertuigen en bijvoorbeeld kwetsbare verkeersdeelnemers", schrijft de minister.
Rijbewijs
Dit gaat onder andere gevolgen hebben voor het halen van een rijbewijs, want daarover schrijft de minister: 'Naast de eisen aan het voertuig vragen ook de vaardigheden van de menselijke bestuurder aandacht. De rol van de bestuurder is de afgelopen jaren al veranderd door introductie van rijhulpsystemen en zal de komende jaren nog verder veranderen. Er wordt gewerkt aan een integrale testmethodiek voor rijhulpsystemen waarin kennis, vaardigheden en capaciteiten van de bestuurder worden betrokken. Voor nieuwe bestuurders worden rijhulpsystemen meegenomen in de rijopleiding opdat zij weten wat rijhulpsystemen wel en niet kunnen en hoe je met deze systemen omgaat.'
Dit is niet nieuw, maar nog niet veel vaker spreekt de minister zich er zo expliciet over uit dat er andere eisen gesteld gaan worden aan een rijbewijs en dus ook aan de rijopleiding. Hiermee is meteen ook duidelijk dat de vraag of je moet lesgeven met een auto met ADAS aan boord niet meer relevant is: je zult eraan moeten geloven, of je nu wilt of niet.
ADAS Alliantie
Hoe dan ook staat er nog heel wat te gebeuren op dit gebied. Om zaken te versnellen, is op 3 juni vorig jaar de zogeheten ADAS Alliantie opgericht, waaraan verschillende organisaties deelnemen. Onder andere het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, RAI Vereniging, ANWB, Aon, BOVAG, en het Verbond van Verzekeraars en het CBR hebben zich hierbij aangesloten. Doel van de alliantie is het verhogen van het veilig gebruik van rijhulpsystemen door het bevorderen van de doorontwikkeling, bekendheid en aanschaf van deze systemen. Of om het nog wat concreter te maken: om het veilige gebruik van ADAS in 3 jaar met minimaal 20 procent te verhogen. Die doelstelling is vastgelegd in het ADAS Convenant.
Slimonderweg.nl
Het uithangbord van deze alliantie is de website slimonderweg.nl, waar onder andere regelmatig artikelen op verschijnen met als insteek ontwikkelingen rond ADAS. Ook wordt er gewerkt aan een databank met alle ADAS. Daar is grote behoefte aan, want er is veel onduidelijkheid over de naamgeving van systemen.
En er gebeurt meer. RAI Vereniging en BOVAG hebben bijvoorbeeld aangegeven dat zij zich willen aanzetten om hun klanten uitgebreid te instrueren over de mogelijkheden en beperkingen van de rijhulpsystemen in hun auto. BOVAG heeft aangegeven daarnaast instructievideo's over de werking van rijhulpsystemen te ontwikkelen en deze via sociale media en eigen website onder de aandacht te brengen van de consument. Tevens start BOVAG overleg met het ministerie, CBR en IBKI op welke manier de meest gebruikte rijhulpsystemen gefaseerd en betaalbaar via examinering in het rijonderwijs kunnen worden geïntegreerd.
Op dit moment geldt hiervoor 'work in progress'. Concreet is er nog niets. Maar dat eraan wordt gewerkt én dat dit de zegen heeft van de minister, is al grote winst.