Zwaarder straffen heeft geen of hooguit beperkte invloed
Met verkeershandhaving wordt langs elkaar gewerkt
Het verzwaren van straffen heeft geen effect op rijden onder invloed, waarschijnlijk omdat de bestaande straffen hiervoor al tamelijk hoog zijn. Het verzwaren van straffen heeft wel enig effect op overtredingen zoals te hoge snelheid, het niet gebruiken van de gordel en roodlichtnegatie, maar alleen op plekken waar de politie frequent controleert .
Dit laat de SWOV weten in een feitenoverzicht over handhaving. Menigeen denkt dat zwaarder straffen automatisch leidt tot minder ellende, maar dat is amper het geval. Dit leert ook de ervaring. In ons land leidde een forse verzwaring van de straffen voor het rijden onder invloed in 1992 (hogere boetes en snellere intrekking van het rijbewijs) er niet toe dat het rijden onder invloed van alcohol afnam. Integendeel, het nam zelfs enigszins toe, waarschijnlijk mede doordat het toezichtniveau sterk afnam. Ook buitenlandse studies laten geen effect zien. De wetten in verschillende Amerikaanse staten die gevangenisstraf voorschrijven voor overtreders die voor het eerst worden betrapt op rijden onder invloed, bleken niet of nauwelijks effect te hebben.
Klein effect
Voor andere verkeersovertredingen wordt vaak wel een (klein) effect gevonden van het verzwaren van de straffen. Buitenlands onderzoek naar roodlichtnegatie, gebaseerd op gegevens uit Israël en de Verenigde Staten, laat zien dat elke procent boeteverhoging leidt tot ongeveer 0,2 procent afname van het aantal roodlichtoverredingen. Gebaseerd op de boeteverhogingen van 1 april 2008 en 1 januari 2010 voor snelheidsovertredingen, kwam Nederlands onderzoek tot een vergelijkbare schatting: als de hoogte van de boete met 1% toeneemt, neemt het aantal snelheidsovertredingen (bij trajectcontrolesystemen) met 0,23% af.
Gordeldracht
Het verhogen van de boete blijkt ook de gordeldracht te verbeteren. Een Noorse studie liet zien dat een verhoging van de boetes voor auto-inzittenden zonder gordel met 100 NOK (ruim 10 euro) samenhing met een toename van het gordelgebruik van 10% in stedelijke gebieden en 2,5 à 5% in rurale gebieden. Ook in de Verenigde Staten is deze samenhang gevonden: bij een verhoging van de geldboete van 25 naar 60 dollar, steeg het gordelgebruik met 3 à 4% en bij een verhoging van 25 naar 100 dollar, met 6 à 7%.
Het verhogen van de boete blijkt ook de gordeldracht te verbeteren
Afgelopen zomer verscheen er nog een rapport over verkeershandhaving. Dat is van het kennisnetwerk SPV (strategisch plan verkeersveiligheid) en is opgemaakt door kennisinstituut. CROW-KpVV. 'Met elkaar in gesprek over effectieve handhaving' heet het rapport en die titel dekt de lading goed. Een van de conclusies is namelijk dat er vaak maar wat langs elkaar hen wordt gewerkt. "Effectieve verkeershandhaving vraagt om structureel overleg tussen gemeente, provincie (of vervoerregio), openbaar ministerie en politie. Desondanks gebeurt dat in de praktijk lang niet altijd. Waar het in de ene gemeente of provincie al jaren vanzelfsprekend is, staat verkeershandhaving elders lang niet altijd op de vaste overlegagenda’s. Toch is het van wezenlijk belang om hierover regelmatig met elkaar in gesprek te gaan: waarop gaan we handhaven, waarom, waar en hoe? En: hoe kunnen we handhaving en andere maatregelen zoals infrastructuur, voorlichting en educatie goed op elkaar afstemmen?", valt onder andere te lezen.
Op verschillende niveaus
Overleg over verkeershandhaving kan op verschillende niveaus en vanuit verschillende invalshoeken worden georganiseerd. In feite is er een soort drietrapsraket. De lokale driehoek bestaat uit de burgemeester, de politiechef in dat gebied en de officier van justitie (namens het OM). In het driehoeksoverleg worden afspraken gemaakt over de taakuitvoering en de inzet van de politie. Hier kunnen kunnen afspraken gemaakt worden over de prioriteiten van verkeershandhaving, maar ook over de monitoring van de resultaten. Regionaal afstemmingsoverleg is de tweede mogelijkheid en 'informeel overleg' de derde. In welke vorm dit moet worden ingericht is natuurlijk per regio verschillend.