5 maatregelen waarmee je aantal verkeersdoden snel terugdringt
Met de verkeersveiligheid gaat het niet goed, hetgeen reden is voor een deltaplan: ‘Het strategisch Plan Verkeersveiligheid 2030 - Veilig van deur tot deur.’ Doel is nul verkeersslachtoffers in 20230. Daarin staat een samenhang van maatregelen. Om snel tot resultaat te komen zijn er vijf maatregelen die je kunt benoemen als 'laaghangend fruit.' Het Kennisnetwerk SPV heeft deze op een rijtje gezet met als belangrijkste uitgangspunt: "Het tij keren vergt investeren.'
Er is een aanzienlijke daling in het aantal verkeersdoden en ernstig verkeersgewonden nodig om daadwerkelijk ‘op weg naar nul slachtoffers’ te zijn in 2050. In de periode tussen 1970 en 2010 nam het aantal verkeersdoden min of meer geleidelijk af met gemiddeld ruim 4% per jaar. Wanneer we vanaf 2020 weer een dergelijke daling weten te realiseren, zullen er in 2050 ongeveer 170 verkeersdoden te betreuren zijn.
Forse investeringen
Een lager aantal verkeersdoden in 2050 vergt een sterkere jaarlijkse daling; zo is het benodigde dalingspercentage bij een streefwaarde van 20 doden in 2050 bijvoorbeeld bijna 11% per jaar. Deze ambitie vraagt forse investeringen: tot 2050 gaat het volgens een eerste ruwe indicatie in totaal om globaal 15 miljard euro. Dit kan in het perspectief gezet worden van de jaarlijks terugkerende maatschappelijke kosten van verkeersonveiligheid: op dit moment ongeveer 14 miljard euro per jaar.
Als hulpmiddel om de besprekingen over de financiering van het Strategisch Plan Verkeersveiligheid in regionale uitvoeringsprogramma’s te faciliteren, heeft het Kennisnetwerp SPV in kaart gebracht welke vijf maatregelen effectief zijn en bovendien draagvlak hebben om de verkeersveiligheid in Nederland verder te verbeteren.
Maatregel 1
Verkeersveilige woonwijken: voetgangers en fietsers beschermen door goed ingerichte 30 km/uur-wegen.
Veilig ingerichte 60- en 80km/uur-wegen: veiliger verkeer buiten de bebouwde kom
Relevantie
In woonwijken mag autoverkeer mengen met fietsen en voetgangers. Om die reden is – na de eerste goede resultaten in de jaren ’70 van de vorige eeuw – in de jaren ’90 gekozen voor de grootschalige uitrol van 30km/uur-wegen. Daarbij hoort een weginrichting die het snelverkeer uitnodigt tot langzaam rijden en deze lage snelheid zo nodig afdwingt. In het verleden zijn ongeveer vier op de tien 30km/uur-wegen ‘sober’ ingericht. In 2017 vielen 48 verkeersdoden, 8% van het totaal aantal, op 30km/uur-wegen.
Effect
Als alle wegen in 30km/uur-gebieden volledig duurzaam veilig zijn ingericht, kan 44% tot 53% van de ongevallen in de 30km/uur-wegen tussen gemotoriseerd verkeer en fietsers en voetgangers voorkomen worden. Met de aanname dat een derde van de benodigde maatregelen kan worden genomen voor 2030, kunnen tot 2030 in totaal minder dan 10 doden en 100 tot 300 ernstig verkeersgewonden worden bespaard.
Inschatting kosten
Voor het realiseren van duurzaam veilig ingerichte 30km/uur-wegen door de implementatie van de drie genoemde maatregelen is geen goede kostenschatting beschikbaar. Wel zijn de kosten van een sobere inrichting van 30km/uur-wegen bekend: ongeveer 27.500 euro per km (omgerekend naar prijspeil 2011).
Maatregel 2
Veilige fietsinfrastructuur: fietsers beschermen door hen te scheiden van gemotoriseerd verkeer op alle 50- en 80km/uur-wegen.
Relevantie
Uitgangspunt voor een veilig wegverkeer is dat kwetsbare verkeersdeelnemers alleen tot een maximale snelheid van 30 km/uur mogen ‘mengen’ met autoverkeer. In 2018 kwamen 228 fietsers om in het verkeer. Dat is 34 procent van het totaal aantal verkeersdoden in dat jaar. Het aantal fietsdoden neemt de laatste tien jaar niet af en de verwachting voor 2030 is dat 38% van de verkeersdoden en 62% van de ernstig verkeersgewonden een fietser is. Bijna de helft (46%) van de geregistreerde verkeersdoden onder fietsers valt bij ongevallen met een personenauto (64 in 2017).
Effect
Er is op dit moment geen goede effectschatting beschikbaar van het veilig inrichten van 50km/uur-wegen. De meest recente schatting komt uit het rapport Opschakelen naar meer verkeersveiligheid en betreft een effectschatting van het veilig inrichten van 30- en 50km/uur-wegen in 2020. Het rapport verwacht dat het veilig inrichten van deze twee typen wegen samen in 2020 zo’n 20 tot 30 doden en ongeveer 500 tot 1.000 ernstig verkeersgewonden kan besparen
Inschatting kosten
Voor de investeringskosten van vrijliggende (geasfalteerde) fietspaden binnen de bebouwde kom aan één zijde van de weg, lopen de schattingen uiteen van 200.000 tot 325.000 euro per kilometer, afhankelijk van o.a. de breedte van het fietspad. Vrijliggende fietspaden buiten de bebouwde kom zijn doorgaans iets minder breed, waardoor de kosten iets lager zijn. Wanneer een vrijliggend fietspad aan beide zijden wordt aangelegd bedragen de investeringskosten naar schatting 375.000 euro per kilometer, uitgaande van een breedte van 1,75 meter. Merk op dat de in deze schatting gehanteerde breedte van het fietspad minder is dan de minimumbreedte van 2 meter. De fietspaden zullen dus in de praktijk breder worden dan 1,75 meter, waardoor de kosten hoger zullen uitvallen.
In beide schattingen – aan één zijde van de weg en aan beide zijden van de weg – betreffen de kosten enkel het aanleggen van de fietsvoorziening, dus exclusief het aanpassen van de rest van de weg. Indien het hele dwarsprofiel wordt vervangen, bedragen de kosten 1,5 tot 2 miljoen euro per kilometer.
Maatregel 3
Veilige fietsinfrastructuur: fietsers behoeden voor ernstig letsel door een veilig ingerichte fietsinfrastructuur.
Relevantie
Het aantal ernstig verkeersgewonden onder fietsers stijgt al enkele jaren. De verwachting voor 2030 is dat 62% van de ernstig verkeersgewonden fietser is. Met name onder 12- t/m 17-jarigen en 60+’ers vallen veel fietsgewonden, veelal zonder dat er een motorvoertuig bij die ongevallen betrokken was. Ongeveer de helft van deze ongevallen wordt mede veroorzaakt door een of meer infrastructurele factoren.
Effect
Afhankelijk van de schaal waarop maatregelen genomen worden en de mate waarin fietsvoorzieningen vergevingsgezind zijn ingericht, zijn kleine of grotere besparingen mogelijk. Maximaal, dus als alle fietsinfrastructuur veilig wordt ingericht, kunnen naar schatting 25 tot 35 verkeersdoden en 5.900 tot 6.600 ernstig verkeersgewonden bij fietsongevallen zonder betrokkenheid van motorvoertuigen bespaard worden.
Inschatting kosten
Opgaven van de provincie Brabant en de Metropoolregio Amsterdam laten zien dat de kosten van kantmarkering erg uiteen kunnen lopen, afhankelijk van de vorm, van 3.000 tot 32.000 euro per kilometer. De Metropoolregio Amsterdam schat de kosten van het aanbrengen van asfalt in plaats van tegels op fietspaden op 250.000 tot 500.000 euro per kilometer. Er zijn geen kostenschattingen bekend voor het saneren van paaltjes en het saneren van verticale trottoirranden.
Maatregel 4
Veilig ingerichte 60- en 80km/uur-wegen: veiliger verkeer buiten de bebouwde kom.
Relevantie
Op 60- en 80km/uur-wegen vallen relatief veel slachtoffers: in 2017 viel 16% van de in BRON geregistreerde aantallen verkeersdoden op 60km/uur-wegen en 25% op 80km/uur-wegen. Een geloofwaardige inrichting van 60- en 80km/uur-wegen, waarbij maatregelen worden getroffen aan het wegontwerp om de juiste snelheid te ondersteunen, is van groot belang voor het tegengaan van overschrijdingen van de snelheidslimiet. Daarbij zijn ook veilige, vergevingsgezinde bermen van belang om ongevallen te voorkomen en de ernst van ongevallen te beperken als ze toch plaatsvinden.
Effect
Naar schatting leidt het veilig inrichten van nog niet ingerichte 60km/uur-wegen tot een reductie van maximaal 45% van het aantal slachtoffers [7]. Wanneer we vervolgens aannemen dat in 2030 ongeveer een derde van de benodigde maatregelen genomen is, leidt dit tot een besparing van minder dan 10 verkeersdoden en minder dan 100 ernstig verkeersgewonden in 2030.
Op N-wegen met een limiet van 80km/uur kunnen, uitgaande van de bovengenoemde drie maatregelen, tot 2030 naar verwachting 10 verkeersdoden en 100 ernstig verkeersgewonden bespaard worden wanneer we aannemen dat in 2030 ongeveer een derde van de benodigde maatregelen genomen is.
Inschatting kosten
Voor duurzaam veilig ingerichte 60km/uur-wegen is geen goede kostenschatting beschikbaar. Wel zijn voor de kosten van sobere 60km/uur-wegen bedragen bekend: ongeveer 8.500 euro per km (omgerekend naar prijspeil 2011). Op basis van deze cijfers zullen de kosten voor duurzaam veilig ingerichte 60km/uur-wegen ongeveer 15.000 euro per kilometer bedragen.
Voor het veilig inrichten van 80km/uur-wegen is geen totale kostenschatting gemaakt. Wel zijn de kosten geschat voor het verwijderen van obstakels langs 80km/ uur-wegen. De kosten voor het realiseren van obstakelvrije zones zijn afhankelijk van het type obstakel dat verwijderd moet worden, en van de breedte van de zone.
Wanneer het gaat om het verwijderen van bomen en groenvoorzieningen worden de kosten geschat op 150.000 euro (breedte 6 meter) tot 180.000 euro (breedte 8 meter) per kilometer. Kosten voor het afschermen van obstakels langs 80km/uur-wegen zijn in de aangehaalde studie niet meegenomen.
Voor het aanleggen van een niet-overrijdbare middenbermscheiding zijn eerder kosten geschat. Afhankelijk van de uitvoering bedroegen deze kosten in 2008 tussen de 2000 en 3000 euro per kilometer. Bij beide maatregelen – realiseren van een obstakelvrije zone en aanleg van een fysieke middenbermscheiding – zijn de kosten voor eventuele benodigde extra grondaankoop niet meegenomen. Van de derde maatregel, de aanleg van eventuele parallelwegen om percelen te ontsluiten, zijn geen kosten te schatten, aangezien deze sterk afhankelijk zijn van de situatie ter plekke.
Maatregel 5
Effectieve verkeershandhaving: risico’s op ongevallen verkleinen met een hogere, risicogestuurde controlekans.
Relevantie
Overtredingen dragen bij aan een aanzienlijk deel van de ongevallen. Naar schatting 25% van het aantal verkeersdoden en ernstig verkeersgewonden heeft te maken met snelheidsovertredingen en 12-23% van de verkeersdoden met alcoholovertredingen. Veelplegers zijn naar verhouding vaker betrokken bij een ongeval.
Effect
Uit Noors onderzoek blijkt dat een verdubbeling van de snelheidshandhaving leidt tot een reductie in het aantal letselongevallen van 17%. Toegepast op de Nederlandse slachtofferdoelgroep geeft een verdubbeling van de snelheidshandhaving in 2030 een verwachte reductie van 70 tot 85 verkeersdoden en 1.900 tot 2.100 ernstig verkeersgewonden.
Inschatting kosten
In eerder onderzoek is geschat dat de aanschaf- en montagekosten van (analoge) vaste camera’s ongeveer 60.000 euro (prijspeil 2011) bedragen, gebaseerd op een prijsopgave van een cameraleverancier. De kosten van aansluiting op het elektriciteits- en telefoonnetwerk hangen sterk af van de locatie van de camera en kunnen oplopen van 3.000 tot 50.000 euro per paal. Kosten voor een extra backoffice zijn hierbij niet meegenomen. De kosten van digitale camera’s zijn niet bekend. Deze kosten worden verondersteld gelijk te zijn voor snelheidscamera’s en voor roodlichtnegatiecamera’s.
