Met 'Samen Sterk' wordt de
branche opnieuw uitgevonden
7 november 2019 was een belangrijke dag in de rijscholenbranche, want toen startte het project 'Samen Sterk' met als doel een rijscholenbranche te creëren waar iedereen trots op is. Vrij vertaald is de opdracht aan alle 34 organisaties die zijn aangeschoven om de rijscholensector opnieuw uit te vinden. Inmiddels zijn we ruim drie maanden verder en is de logische vraag: hoe staat het ermee en wanneer kunnen we wat verwachten? Projectleider en procesbewaker Roland van Roermund legt het allemaal uit.
Nog even terug naar het begin, naar 7 november. Wat er die dag is bereikt, is op zich al uniek in de geschiedenis van de rijscholensector. Na een brainwave ("Het moet echt anders en we moeten het samen doen") en een lange aanloop wist initiatiefnemer Ruud Rutten, directeur-eigenaar van Verkeersschool Ruud Rutten en Jan Christis in Venlo en ook voorzitter van de FAM (maar dit initiatief nam hij op persoonlijke titel) alle partijen die ertoe doen in de branche aan één tafel te krijgen.
Niet missen
Hoofdgast was minister Van Nieuwenhuizen van Infrastructuur en Waterstaat en verder de top van het CBR, CCV en IBKI, de voorzitters van de vier brancheorganisaties BOVAG, FAM, VRB en LBKR, alle relevante opleiders en uitgevers van verkeersleermiddelen en ook René Ungerer van het Rijleskeurmerk: ze waren er allemaal, want ze wilden dit niet missen in het besef dat hier weleens iets belangrijks zou kunnen gebeuren. De dynamiek was haast tastbaar en dat terwijl bij niemand een agenda bekend was. Dit maakt het allemaal nog bijzonderder. Noem het maar een godswonder.
Gezonde branche
Over de beweegreden zei Rutten in Rij-instructie in december onder andere dit: "Iedereen die in deze branche opereert, wil een gezonde, professionele branche, maar iedereen wil dat op een andere manier waardoor er telkens ruis op de lijn komt. Ik merkte dat zelf ook in mijn contacten. Als ik met Kamerleden praatte, merkte ik dat ze dachten: daar heb je hem weer met zijn branche die zo verdeeld is. Bij mij viel het kwartje dat het, als we zo zouden blijven opereren, niets zou worden. Lang verhaal kort: ik bedacht dat we iedereen die in de branche belangrijk is rond de tafel moesten krijgen. Ik heb diezelfde dag nog een mail gestuurd aan de minister waarin ik uitlegde wat ik wilde en dezelfde dag nog kreeg ik antwoord dat dat een heel goed initiatief was, dat het ministerie zou zorgen voor een goede ruimte en ook dat zij zelf erbij aanwezig zou zijn. Die toezegging had ik half september."
'Aan mooie lay-ups hebben we niets, we moeten nu scoren en willen winnen en daar gaan we ver in'
Boven de partijen
De agenda's konden worden getrokken, waarbij Rutten besefte dat het allemaal mogelijk niet zou lukken wanneer hij zelf de vergadering zou leiden. Een inleidend praatje ok, maar het zou beter zijn als iemand de touwtjes in handen kreeg die boven de partijen zou staan en die ook geen verborgen agenda zou hebben. Die persoon werd gevonden in businesscoach Roland van Roermund, eigenaar van Smart!Management (zie kader). Ruud kende Van Roermund als een bekwaam gespreksleider, een man met visie, een bekwame veranderings- en ontwikkelingsmanager en een doordouwer bovendien. Van Roermund had al die kwaliteiten namelijk geruime tijd geleden getoond bij een aantal projecten bij FAM-leden en bij de FAM zelf. "Ik ken de rijscholenbranche al geruime tijd en weet er wel het nodige van. Onder andere dat deze branche gemiddeld genomen redelijk conservatief is, maar dat er ook partijen zijn die snappen en de ambitie hebben dat er iets moet veranderen, al is het alleen al omdat de wereld ook razendsnel verandert."
Aanpakken
Van Roermund is erg van aanpakken of, zoals dat tegenwoordig wordt genoemd, 'hands on'. "Je moet mij niet bellen als je halfbakken werk wilt. Ik heb een achtergrond als topsporter (zie kader-red.), dat heeft mij mede gevormd. In de topsport worden beslissingen genomen en is men bereid consequenties te aanvaarden van beslissingen. Toen Ruud mij hiervoor vroeg was ik eigenlijk best verbaasd, want ik ken de branche niet als er eentje van enorm doorpakken. Ik heb ook gevraagd: met mij weet je wie je binnenhaalt, dat ben je je wel bewust? Nou, dat was precies de reden dat Ruud bij mij kwam. Ruud vertelde dat hij een droom had en dat als de branche daar niet mee aan de slag zou gaan, de branche de verkeerde kant op zou gaan. En hij zei dat binnen de branche absoluut goede wil is, maar dat zodra partijen rond de tafel gaan zitten, ze bij wijze van spreken binnen de kortste keren elkaar de tent uit vechten. Mijn grote voordeel als buitenstaander is dat ik geen kleurtje heb en dat ik dingen niet persoonlijk opvat."
Voorwaarden
Van Roermund stelde ook voorwaarden voor een goed verloop met kans op succes. "De crux om tot succes te komen, is dat je consequenties aanvaardt en verantwoordelijkheid neemt voor je eigen gedrag. De wil is er inderdaad vaak wel, maar als puntje bij paaltje komt is het vaak moeilijk om de gevolgen te aanvaarden. Moeilijk over je eigen schaduw heen stappen, noemt Ruud dat. Maar dat is wel wat ik van iedereen verlang, of beter nog, eis. Als je op deze manier met elkaar aan de slag gaat, wordt er af en toe pijn geleden, daar is geen ontkomen aan, en daar moet je maar mee omgaan. Ik heb ook meteen duidelijk gemaakt dat ik zou sturen op het proces en op het fundament van samenwerken, dus hoe we met elkaar omgaan. Dus veel minder dan sturen op de inhoud. De inhoud is in deze ook niet mijn hoofdfocus. Er zitten mensen aan tafel die daar door hun kennis en ervaring veel meer over te melden hebben."
Toiletregel
Van Roermund voerde op 7 november ook de door hem bedachte 'toiletregel' in. Die is zo helder als glas. Ben je het ergens niet mee eens en heb je er onoverkomelijk moeite mee, dan verlaat je de bijeenkomst om naar het toilet te gaan. Kom je vervolgens niet meer terug omdat je een probleem hebt met een besluit, dan gaat de deur dicht en die blijft ook dicht. Ruud Rutten zei over deze gang van zaken in Rij-instructie: "We hadden ook de afspraak dat, als er ergens over gestemd zou worden en twee derde was voor, we het dan zouden doen en iedereen had zich daar aan te houden. Deed je dat niet, dan kon ook je boeltje pakken en kwam je er niet meer in. Ik moet je zeggen dat daar wel tegenaan werd gehikt, ook door mijzelf. Maar iedereen kon zich er uiteindelijk in vinden. Uiteindelijk is trouwens nergens over gestemd omdat het niet nodig was."
Meer spelregels
En er waren meer spelregels, zoals de agree-to-disagree-regel. Van Roermund: "Een andere afspraak was dat we open en op een directe en respectvolle wijze met elkaar communiceren. In dit kader respecteren wij anderen, doen er alles aan om elkaar te begrijpen, nemen verantwoordelijkheid en doen we ons best om wederzijds vertrouwen op te bouwen, maar we zijn zonder omwegen ook eerlijk. Dat kan betekenen dat we met respect een mening aanhoren, maar we vertellen er ook meteen bij dat als de meerderheid het niets vindt, we er niets mee gaan doen. Als dat dan een dealbreker is, kun je desnoods gebruikmaken van de toiletregel. Maak je daar geen gebruik van, ga je mee in het genomen besluit."
Hij lacht om de constatering: "Dat is inderdaad heel anders dan het poldermodel. Dat model leidt in dit geval tot niets. En ik heb ook helemaal niets met van die besprekingen waarbij iemand wegloopt om vervolgens weer terug te keren om verder te praten, bij wijze van onderhandelingstactiek."
Roer is omgegooid
Van Roermund licht toe waarom de bespreking op 7 november en alle vervolggesprekken zo strak zijn georkestreerd. "In het verleden is in deze branche vaak genoeg gebleken dat een andere manier niet werkt, het bewijs ligt er immers. Het roer is omgegooid en dat bevalt goed. Natuurlijk zijn er af en toe schuurmomenten, dat mag ook, maar er is tot nu toe – en dat willen we vooral zo houden - niemand opgestapt en we hebben ook niemand de wacht aan hoeven zeggen. Het zou trouwens eerder raar zijn als we na 7 november allemaal hetzelfde zouden denken."
Drie projectgroepen
De bijeenkomst werd een succes en er werd besloten om verder te gaan in drie projectgroepen met elk hun eigen doelstelling en elk een kleur van de Nederlandse vlag.
- Het rode team houdt zich bezig met de opleiding van rijinstructeurs als professionals en daarin wordt het hele spectrum van instroom-doorstroom-uitstroom meegenomen. Van Roermund: "Dit team richt zich tot in detail op de keten die een instructeur (misschien wel blijvend) moet doorlopen."
- Het witte team richt zich op het thema 'Examengestuurd opleiden vervangen door een learning-en-development-leermodel'. "Deze partijen vragen zich af of een examengestuurd model zoals we dat nu hebben nog wel van deze tijd is en zo niet, wat daar dan voor in de plaats moet komen. En dat is helemaal geen rare vraag. Ook in het onderwijs zelf, zowel in Nederland als in andere landen, vragen ze zich af of het huidige model niet moet worden vervangen door een ander model, dus waarom zouden wij dat niet doen?"
-Team blauw houdt zich bezig met innovatie en met, zoals Van Roermund het omschrijft, de 'vrijheid van onderwijs en ondernemerschap in relatie tot de consument'. "Daarin worden bijvoorbeeld zaken meegenomen als: wat mag je van iemand verwachten aan wie je je dochter van 16 meegeeft?, alsook: wat is een goede rijschool en hoe herken je die?"
Vergt veel
De deelnemers en Van Roermund weten inmiddels – hij had ook niet anders verwacht – dat deelnemen aan een projectgroep veel vergt. "Het betekent namelijk nogal wat in de praktijk, vergis je niet. We vragen echt veel. Iedereen moet namelijk niet alleen de missie steunen, maar moet er ook actief aan deelnemen. Je moet dus regelmatig tijd vrijmaken om naar een bijeenkomst te gaan waarvoor je ook veelal kilometers moet rijden en dan krijg je vaak ook nog huiswerk mee. En daar komt bij dat je misschien moet overleggen met personen die je vanwege het verleden of vanwege wat dan ook misschien niet helemaal liggen. Ook hier komt de metafoor met de topsport weer om de hoek kijken: gezamenlijk en als team bereik je meer als individu in dit verband; gemeenschappelijk (branche)belang gaat hier voor individueel belang."
Commitment
"Dat is wat commitment wordt genoemd, klopt, en dat hebben we van iedereen. Dat is ook tekenend voor hoe het nu gaat: iedereen zet echt de schouders eronder omdat men beseft dat dit een unieke kans is op echte verbeteringen. En je moet gewoon leveren. Dat heb ik ook aan mijn sportcarrière overgehouden. Je kunt wel een heel mooie lay-up maken, maar als de bal niet door het netje gaat, krijg je dat gewoon te horen. Aan mooie lay-ups hebben we niets, we moeten nu scoren en willen winnen en daar gaan we ver in."
Wat ook kan meespelen: het is mogelijk dat er een afspraak wordt gemaakt die je als ondernemer gaat schaden omdat je je businessmodel op een bepaalde manier hebt vormgegeven. "Dus ik snap volledig dat er heftige discussies zijn, maar dit is echt de enige manier om samen wat te bereiken. Afspraak is afspraak!"
Optimale samenstelling
Elke werkgroep bestaat uit een optimale samenstelling van branchedeskundigen, alle relevante bloedgroepen zijn vertegenwoordigd en bij alle drie is er een teamcaptain die weet waar hij/zij het over heeft. Ook belangrijk: er zijn rechtstreekse lijntjes met deskundigen van het ministerie voor raad en daad en er lopen zelfs lijntjes met enkele politici.
Spin in het web
Van Roermund zit zelf niet bij de werkgroepen, maar is wel samen met Ruud Rutten de spin in het web. "Van elke werkgroep krijgen wij de bevindingen, vervolgens kijkt een controlegroep ernaar en wordt er feedback gegeven. Je moet het zien als een (management)trechter. Alle kennis wordt er van bovenaf ingegooid, waarna het allemaal zakt en er onder aan de trechter mooie dingen uitkomen. Uiteindelijk moet dit leiden tot een einddocument c.q. advies in de vorm van een businessplan voor de BV Nederland."
15 mei
Vooralsnog is 15 mei de datum die goudomrand in ieders agenda staat. Dan wordt namelijk het businessplan aangeboden aan de minister. In dit document komen, zegt Van Roermund, waarschijnlijk verschillende scenario's. "Niet omdat er wat te kiezen moet zijn, maar omdat je moet laten zien dat je verschillende perspectieven hebt bekeken en onderzocht. Hier hebben we ook de gezamenlijke expertise voor."
Nieuw startpunt
"Het businessplan is niet het einde, maar in veel gevallen juist een nieuw startpunt. We beseffen namelijk allemaal heel goed dat er veranderingen gaan komen, en wat mij betreft liefst zo snel mogelijk. Een beleidsstuk is mooi en het is nog mooier als iedereen er lyrisch over is, maar als er vervolgens niets mee gebeurt, is de missie niet geslaagd. En het moet niet te lang duren. De minister heeft het strategisch plan 'Veilig van deur tot deur' uitgebracht, waarin 2030 het jaartal is dat het verkeer in Nederland veiliger is. Dat is over tien jaar! Ik vind dat erg ver weg. Persoonlijk vind ik dat dat er binnen een jaar bepaalde stappen moeten zijn gezet. Dat er een aantal elementen zijn die langer gaan duren is logisch, maar de eerste resultaten moeten echt snel zichtbaar en voelbaar zijn."
Over de schutting
Inmiddels beperken de partijen zich niet tot de branche alleen, maar wordt er ook over de schutting gekeken. Het is namelijk wel mooi dat de rijscholensector er eindelijk blijk van geeft echt vooruit te willen, maar gelijktijdig is er ook het besef dat verkeersveiligheid, misschien wel de toekomst van mobiliteit – en daar draait het allemaal om – niet van de rijscholen alleen afhankelijk is. Daarom zijn er lijntjes gelegd met bijvoorbeeld Transport en Logistiek Nederland (TLN), de ANWB, de SWOV, het CITO en een aantal andere belangrijke organisaties op dit gebied en die staan niet onwelwillend tegenover een samenwerking, op welke manier dan ook. Waar dit toe leidt, is nog lang niet helder, maar een groot pact moet niet worden uitgesloten. "We zijn op 7 november in feite begonnen met een blanco vel. Jij constateert dat we eigenlijk de branche opnieuw aan het uitvinden zijn, en eigenlijk is dat inderdaad het geval."
