Auto te water: de feiten en hoe te handelen
Jaarlijks raken honderden mensen met hun auto in het water
Van alle manieren om te overlijden, vinden veel mensen verdrinken de ergste. En verdrinken in een auto die te water gaat, is daarom voor menigeen een schrikbeeld. Als bijscholing kun je als instructeur leren hoe je moet handelen als je te water raakt zodat je dat kunt overbrengen op je leerling.
Stichting Auto te Water biedt sinds kort voor 275 euro de theoretische WRM-bijscholing 'Auto te water' aan. De cursus die de stichting al jaren geeft, is hiervoor gecertificeerd door IBKI. Tijdens de cursus leer je om te beginnen een aantal 'weetjes'. Wist u bijvoorbeeld dat je als een van de eerste handelingen de lichten aan moet doen, zo die al niet aanstaan. Heel wat mensen veronderstellen dat in het water alle elektrische voorzieningen in een auto er spontaan mee stoppen, maar dat is niet waar. De klap moet wel heel erg hard zijn wil de accu uit de auto worden getorpedeerd. Het licht aan is heel belangrijk aangezien de hulpverleners u dan veel sneller kunnen vinden, ook, of zelfs vooral, in donker water.
Wegzwemmen
De daaropvolgende handelingen zijn: gordel losmaken (desnoods met de veiligheidshamer waarvan u de leerling meteen kunt vertellen hoe belangrijk die is), vervolgens opent u de ramen en gaat u in het portier zetten, waarna u zich achterover in het water laat zakken en u met het gezicht naar de auto toe achterwaarts wegzwemt. Leuk? Nee, natuurlijk niet. Maar dit is de beste manier. En dit is onder relatief ideale omstandigheden. Werkt het elektrische systeem niet meer, dan kan het raam worden stukgeslagen met de lifehammer. Gaat ook dat niet, laat het water dan in de cabine stijgen, neem een grote hap lucht op het moment dat het water aan de mond staat en maak met de rechterhand het linker portier of met de linkerhand het rechterportier open.
Helder water
Tijdens de bijscholing leer je dit allemaal in een geprepareerde auto die razendsnel zinkt en waar duikers omheen zwemmen om te helpen als het allemaal niet lukt. Het water is helder, zo helder vind je het in Nederland nergens. Dat wordt opgelost door u ook een keer met een blinddoek om in de auto te laten zinken. Leuk? Nee, nog steeds niet. Spannend? Heel spannend? Nuttig? Zeer. Uit gegevens van de Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid (SWOV) blijkt namelijk dat per jaar ongeveer 750 auto's te water raken en daarbij vallen zo'n zestig doden, terwijl honderden mensen gewond raken. Ergo: dit zijn cijfers uit 2012. In de jaren erna is de intensiviteit in het verkeer alsook de drukte enorm toegenomen, dus het is niet boud om te veronderstellen dat het aantal te water geraakte auto's zal zijn gestegen. Een aantal belangrijke aspecten om te weten zijn:
- Uit de registratie blijkt dat er in de periode 1999-2003 jaarlijks gemiddeld 53 letselongevallen plaatsvonden waarbij een personenauto in diep water was geraakt. Hierbij vielen gemiddeld 18 doden per jaar. Daarnaast werden er jaarlijks gemiddeld 700 letselongevallen geregistreerd waarbij een personenauto in een sloot of greppel raakte. Hierbij vielen gemiddeld 39 doden per jaar.
- Ongevallen waarbij auto's in diep water of in een sloot of greppel belanden zijn dikwijls gecompliceerd en lopen vaak ernstig af. Gezien deze afloop en het feit dat ongeveer de helft van de overledenen bij dit soort ongevallen niet omkomt door verdrinking maar door verwondingen, zijn preventieve maatregelen te verkiezen boven maatregelen die de inzittenden moeten helpen ontsnappen uit een auto te water.
- Wanneer een auto te water raakt, kunnen intelligente transportsystemen zoals eCall zorgen voor snellere hulpverlening en daardoor de gevolgen van het ongeval beperken.
- Het gebruik van de autogordel is ook, of zelfs juist, bij dit type ongevallen van belang om de letselernst te beperken en daarmee tevens te bevorderen dat inzittenden nog kunnen ontsnappen nadat de auto in het water is beland.
- Er moet rekening mee worden gehouden dat technische voorzieningen zoals centrale deurvergrendeling en elektrische ramen een obstakel voor ontsnapping kunnen vormen. Een veiligheidshamer (onder handbereik) kan een onmisbaar hulpmiddel zijn om uit een auto te water te kunnen ontsnappen.
- Ongevallen met auto's die in het water (of in een greppel) eindigen, hebben een aantal specifieke kenmerken. Zo lopen ongevallen met auto's die in diep water raken duidelijk ernstiger af dan veel andere typen verkeersongevallen. Dit blijkt onder meer uit het feit dat de aantallen doden en ziekenhuisgewonden bij dergelijke ongevallen in dezelfde ordegrootte liggen. Tevens is vastgesteld dat veel ongevallen waarbij een auto te water raakt een gecompliceerd karakter hebben.
- Voorafgaand aan het te water raken maakt de auto vaak een slipbeweging en slaat om in de berm, om daarna op zijn dak of zijkant terecht te komen. Dit bemoeilijkt uiteraard de ontsnapping of bevrijding, ook als er sprake is van een droge greppel. In het laatste geval is weliswaar verdrinking niet aan de orde, maar los daarvan kan snelle medische zorg levensreddend zijn. Het omslaan of een voorafgaande botsing kan ernstig letsel veroorzaken, wat het zelfstandig ontsnappen na te water raken bemoeilijkt of onmogelijk maakt. Bovendien kunnen door schade die aan de auto is ontstaan, portieren geblokkeerd raken.
- Een ander kenmerk van ongevallen met auto's die in water of in een greppel terechtkomen, is dat deze vaker plaatsvinden buiten de bebouwde kom en vaker op 80 km/uur-wegen.
- Het aantal locaties waar meer dan één ongeval van dat type voorkomt is beperkt. In de periode 2003-2007 vindt 96 procent van de ongevallen plaats op een unieke locatie; er zijn in die periode acht locaties met drie letselongevallen met personenauto's (in totaal betrof het op deze locaties 36 gewonden en geen doden). Locaties met meer dan drie letselongevallen met personenauto's komen niet voor. Het is dus lastig om een gevaarlijke locatie aan te wijzen op basis van ongevallencijfers.
- De meerderheid van de ongevallen vindt plaats in bochten (60 procent). De overige ongevallen vinden plaats op rechte wegvakken (30 procent) en kruisingen (10 procent).
- Ongevallen met auto's die in het water of in een greppel eindigen, vinden vaker plaats in de weekenden, bij duisternis, in de winter en bij sneeuw en mist. Een ander kenmerk is dat deze ongevallen vaak enkelvoudig zijn (circa 70 procent).
- Verder blijkt dat de bestuurders van auto's die in het water of in een greppel eindigen vaker jong, van het mannelijk geslacht en onder invloed van alcohol zijn.
- De politiegegevens laten zien dat ook de slachtoffers onder de passagiers vaker jong en van het mannelijk geslacht zijn. Veel van bovengenoemde kenmerken van auto-te-waterongevallen zijn karakteristiek voor (andere) enkelvoudige ongevallen.
- Een adequaat wegontwerp en preventieve maatregelen als afschermingsconstructies bij open water, vooral in bochten, kunnen het ongevalsrisico verminderen. Ook vervanging van de zachte berm door een hardere kan ongevallen van dit type voorkomen.
- Daarnaast past een preventieve aanpak van problemen in het rijgedrag van jonge mannelijke bestuurders bij het bestaande beleid. Dit beleid zou zich erop moeten richten om het ongevalsrisico te verminderen via opleiding en educatie, via eventuele restricties in het voertuiggebruik, met name in weekendnachten, en via het terugdringen van alcoholgebruik in het verkeer.
- Elektronische stabiliteitscontrole (ESC) speelt een belangrijke rol bij het voorkomen dat auto's van de weg raken en dus ook het te water raken verminderen. Op nieuwe typen personenauto's is ESC verplicht sinds 1 november 2011 en sinds 1 november 2014 is ESC verplicht op alle nieuwe personenauto's.