'Voer rijbewijskeuring alleen uit als deze echt nodig is'
Het CBR ligt zwaar onder vuur en of het nou toeval is of niet: ongeveer gelijktijdig met het bombardement aan klachten en aantijgingen aan het adres van het CBR kwam de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) met een aantal bevindingen over de wijze waarop keuringsartsen de keuringen uitvoeren. Wat de NZa betreft kan het nodige worden verbeterd.
Als iemand zich klokkenluider mag noemen van de problemen rond de Gezondheidsverklaring en de rijgeschiktheidsprocedure dan is dat Theo Vuijk, columnist van Rij-instructie, maar vooral eigenaar van rijschool Fly-Over in Den Haag. Meer dan een jaar geleden liet hij zich voor de eerste keer uit over alle problemen en hij stelde vast dat het tijd wordt voor nieuw beleid. Ook ergert hij zich aan de enorme verschillen in tarieven van keuringsartsen. Onlangs deed de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) verslag van een onderzoek naar de misstanden en daaruit blijkt dat Theo het allemaal goed heeft gezien.
Vragen en meldingen
De NZa stelt de tarieven vast voor rijbewijskeuringen en krijgt regelmatig klachten, vragen en meldingen van mensen die geconfronteerd worden met hoge rekeningen die volgens hen niet in verhouding staan tot de geleverde inspanning. In 2018 ging het om 195 telefonische en schriftelijke vragen en 24 meldingen. Op de honderdduizenden aanvragen voor een Gezondheidsverklaring is dit peanuts, maar er is, zo stelt de NZa, veel meer aan de hand. "We zien dat mensen tegen meer problemen aanlopen dan enkel hoge tarieven, zoals het ontbreken van klachtenprocedures en weinig keuzevrijheid."
De NZa is niet de partij, zegt het zelf, om op alle vragen antwoord te geven, maar vindt het toch "belangrijk om de stem van mensen te laten horen en een geluid af te geven richting andere partijen. Zo hopen we bij te kunnen dragen aan een betere ervaring van mensen die een rijbewijskeuring moeten ondergaan".
Hieronder publiceren we de bevindingen van de NZa aangezien deze een perfecte inzage geven in de problematiek van de Gezondheidsverklaring en keuringen op dit moment.
'Mensen moeten niet onnodig op kosten worden gejaagd'
Hoge declaraties
Met regelmaat ontvangt de NZa meldingen en vragen van mensen die het idee hebben dat de specialist meer in rekening brengt dan dat hij daadwerkelijk aan hen geleverd heeft.
Zij vertellen bijvoorbeeld dat zij een korte vragenlijst doornemen met een basisarts, dan moeten wachten op de psychiater en deze vervolgens maar een paar minuten spreken. Ook zijn er onvolkomenheden in keuringsrapporten. Zo werd bijvoorbeeld een verkeerde diagnose genoemd in de conclusie van een rapport, "een gevolg van verkeerd knip-en-plakwerk, denken wij". Toch moeten mensen het maximaal aantal toeslagen betalen. Zowel de duur van het gesprek als de (kwaliteit van de) rapportage strookt voor hun gevoel niet met de hoge rekening die zij ontvangen.
Grote prijsverschillen
Volgens de NZa mag alleen de daadwerkelijk bestede tijd gedeclareerd worden. "In de praktijk zien we dat veel keurend medisch specialisten een vast tarief hanteren, ongeacht het type keuring."
Deze tarieven lopen sterk uiteen. Bij psychiaters varieert dit van € 120,- tot € 305,95 (exclusief eventueel laboratoriumonderzoek). De marktleider rekent standaard drie toeslagen (€ 264,48).
Weinig keuzevrijheid
Het CBR toont op haar website een lijst met psychiaters en de tarieven die zij rekenen. Het is voor mensen dus controleerbaar wie welke tarieven rekent. Het CBR mag echter bepalen door wie iemand gekeurd wordt. Het is lastig te achterhalen of mensen ook zelf een keuze mogen maken uit de keuringsartsen die aangesloten zijn bij het CBR. De informatie hierover lijkt niet eenduidig. Het CBR geeft soms aan dat mensen zelf een keuze mogen maken uit de lijst op de website, bijvoorbeeld bij ADHD, ADD en autisme ('U kunt zelf een specialist kiezen uit de lijst met psychiaters van het CBR en een afspraak maken'). Wij zien echter dat mensen in de brief van het CBR verwezen worden naar een specifieke keurend medisch specialist. Ook stuurt het CBR het medisch dossier, indien daar sprake van is, alvast op naar de betreffende specialist.
Geen klachtenprocedure
Er is binnen de markt voor rijbewijskeuringen een gebrek aan controle op rijbewijskeurders. Dit geldt onder andere voor de kwaliteit van de keuringen en ook voor de ervaringen die mensen hebben. Rijbewijskeurders zijn uitgezonderd van het voeren van een laagdrempelige klachtenprocedure. Dit omdat in de Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg (Wkkgz) een uitzondering van kracht is op keuringen uitgevoerd in opdracht van derden, in dit geval het CBR. Deze uitzondering is opgenomen met het oog op keuringen in opdracht van het UWV en arbodiensten, zo geeft VWS aan. Eisen aan klachtenregelingen zijn voor hen opgenomen in andere regels en dus zijn zij in de Wkkgz uitgezonderd om dubbele lasten te voorkomen. Onbedoeld zijn ook rijbewijskeuringen hiermee uitgezonderd. Mensen hebben daarmee geen sterke positie ten opzichte van de rijbewijskeurder. Ze worden vaak gevraagd om direct na het keuringsgesprek te betalen. Dit terwijl de rapportage dan nog niet is opgesteld. Betalen ze niet, dan wordt de rapportage niet opgesteld en krijgen ze ook geen rijbewijs.
Standpunt NZa
Het is niet toegestaan om meer tijd in rekening te brengen dan is geleverd tijdens de keuring. Mensen betalen de rekening zelf en moeten dan ook kunnen controleren of een rekening correct is.
"Met dat idee hebben we prestaties vastgesteld die uitgaan van daadwerkelijk bestede tijd. De directpatiëntgebonden tijd is voor mensen te controleren, ze zijn er immers zelf bij aanwezig. De indirecte tijd is echter niet te controleren en in de praktijk zien wij dat keurend medisch specialisten standaard het maximumaantal toeslagen indirecte tijd in rekening brengen. Er wordt door deze specialisten aangegeven dat hun ervaring leert dat zij deze tijd altijd nodig hebben, bij iedere keuring. Als je uitgaat van een standaardhoeveelheid tijd per keuring dan maak je gebruik van normtijden. Het is echter niet toegestaan om normtijden te hanteren bij het declareren van een rijbewijskeuring. Hier hebben we een aanbieder van psychiatrische keuringen onlangs op aangesproken en we roepen alle rijbewijskeurders op om hun declaraties in lijn te brengen met onze regelgeving. Doen zij dat niet en krijgen wij hier een melding over, dan spreken wij hen hierop aan."
Als keurend medisch specialisten enkel daadwerkelijk bestede tijd declareren, dan is er weinig noodzaak om mensen een keuze te geven. Het gaat er immers om dat zij zo snel mogelijk gekeurd worden en dat ze krijgen waarvoor ze betalen. Maar zolang de tarieven zo sterk met elkaar verschillen en mensen dit zelf moeten betalen, vindt de NZa dat mensen ook moeten kunnen kiezen door wie ze gekeurd worden. Het CBR zou hierin moeten faciliteren.
Maximumtarief
Tot 2014 gold een maximumtarief voor medische rijbewijskeuringen. Een veelgehoorde klacht was dat mensen voor relatief korte keuringen het maximumtarief moesten betalen. Daarom is in 2014 één basistarief voor een kwartier directe en een kwartier indirecte tijd ingesteld. Voor directe tijd kan per kwartier een toeslag in rekening worden gebracht. Hiermee hebben mensen meer controle op wat er gedeclareerd wordt. Bij een groot deel van de medisch specialistische keuringen gaat dit nu goed. Enkel voor neurologen en psychiaters geldt een uitzondering. Zij mogen, naast toeslagen voor directe tijd, ook maximaal twee toeslagen voor indirecte tijd in rekening brengen. Dit is de tijd die de keuringsarts besteedt aan het zich inlezen in het dossier en het opstellen van het keuringsrapport. Voor mensen is dit echter niet te controleren. Zij geven aan dat met name psychiaters vaak standaard het maximale aantal toeslagen voor indirecte tijd declareren.
Standpunt NZa
Het is niet toegestaan om een standaardtarief te declareren. De rekening die mensen ontvangen moet aansluiten bij de keuring die ze hebben gehad. De NZa heeft onlangs een organisatie voor psychiatrische keuringen hierop aangesproken. Ook roept de NZa andere rijbewijskeurders die standaardtarieven hanteren op om deze in lijn te brengen met de regelgeving. "Wij gaan kijken of we onze regelgeving nog verder kunnen verbeteren. Ook zullen wij een brief ontwikkelen die mensen kunnen downloaden en toesturen aan hun rijbewijskeurder als zij geconfronteerd worden met een standaardtarief dat niet aansluit op het verloop van hun keuring. Als wij toch meldingen ontvangen over rijbewijskeurders die standaardtarieven hanteren, dan spreken wij hen hierop aan. En bij misstanden grijpen we in."
Worden de juiste mensen gekeurd?
De NZa vraagt zich of er op dit moment mensen zijn die onnodig gekeurd worden voor hun rijbewijs. Een voorbeeld zijn mensen met de diagnose ADHD of ADD, van wie er regelmatig meldingen komen over hoge rekeningen voor relatief korte keuringen.
De Regeling eisen rijgeschiktheid 2000 regelt de keuringscriteria voor alle patiëntgroepen. Mensen met ADHD of ADD moeten volgens deze regeling gekeurd worden. In de praktijk lijkt het erop dat niet bij iedereen met deze diagnose de noodzaak bestaat om gekeurd te worden. "Zo zien wij in een informatiepakket van een grote aanbieder van psychiatrische keuringen de opmerking 'Bij ADHD/ADD- en/of ASS-onderzoeken is dat advies meestal gunstig'.
Niet meer gekeurd
In 2018 heeft het CBR, op aangeven van de belangenvereniging Impuls, een verduidelijking opgenomen voor mensen die als kind gediagnosticeerd zijn met ADHD of ADD, geen medicijnen gebruiken en bij wie de behandeling vóór de 16e verjaardag is gestaakt. Door deze verduidelijking hoeft een grote groep mensen niet meer gekeurd te worden. Om ervoor te zorgen dat alleen mensen gekeurd worden voor wie een keuring ook echt nodig is, is het belangrijk om regelingen en richtlijnen regelmatig te updaten.
Standpunt NZa
Gezien de hoge kosten die mensen zelf moeten betalen bij een medische keuring (ze betalen bijvoorbeeld ook zelf de huur van een auto voor een aanvullende rijtest), vindt de NZa doelmatigheid een belangrijk uitgangspunt. Mensen moeten niet onnodig op kosten worden gejaagd. "Wij doen hiermee een oproep aan de politiek om richtlijnen en regelingen up-to-date te houden en ervoor te zorgen dat er een duidelijk kader staat waarbinnen keuringen worden uitgevoerd."
Verminderde bereikbaarheid CBR
Mensen hebben moeite om de klantenservice van het CBR te bereiken. Reacties op vragen per mail laten lang op zich wachten en de doorlooptijden voor het aanvragen van een nieuw rijbewijs zijn lang. "Het CBR is op dit moment hard bezig dit te verbeteren. Er wordt nieuw personeel aangetrokken en de openingstijden van de klantenservice zijn verruimd. "Als wij in de toekomst hierover nog meldingen ontvangen, dan zullen wij deze terugkoppelen aan het CBR."
Conclusie
"De NZa krijgt met regelmaat vragen en meldingen over rijbewijskeuringen. Daarin zien wij een veelheid aan zaken voorbijkomen. Naast hoge tarieven zijn dit het ontbreken van klachtenprocedures, geen keuzevrijheid en keuringen die mogelijk onnodig zijn. Als mensen op basis van een Gezondheidsverklaring verplicht zijn om een rijbewijskeuring te ondergaan, moeten ze de kosten hiervoor zelf betalen. Het CBR wijst dan vaak de keurend medisch specialist aan.
We zien dat de prijzen tussen keurend medisch specialisten sterk uiteenlopen. Zolang die prijsverschillen er zijn vinden wij dat mensen zelf moeten kunnen kiezen naar welke specialist zij gaan. Daarnaast zien we dat keurend medisch specialisten standaardtarieven in rekening brengen. Dit mag niet. Zij mogen alleen de tijd in rekening brengen die ze daadwerkelijk aan een keuring hebben besteed. We doen op dit moment onderzoek naar enkele aanbieders die zo lijken te werken. Ook zijn we van mening dat rijbewijskeurders een klachtenprocedure moeten hebben. Dit is nu vaak niet zo. We hebben het ministerie van VWS verzocht dit mee te nemen in de evaluatie van de Wkkgz. Rijbewijskeurders zouden hier ook onder moeten vallen."
"Ook vinden we dat mensen alleen een keuring moeten ondergaan als dat echt nodig is. Zo voorkom je dat mensen onnodig op kosten worden gejaagd. Wij zullen mensen helpen bij het bespreekbaar maken van klachten over standaardtarieven door een brief aan te bieden die zij kunnen downloaden op onze website. Als wij meldingen ontvangen dan spreken wij rijbewijskeurders hierop aan en waar nodig grijpen wij in. Ook gaan we kijken of wij ons beleid verder kunnen verbeteren. We delen deze signaalanalyse met de partijen die betrokken zijn bij het uitvoeren van rijbewijskeuringen. Zo zullen we het CBR vragen om keuzevrijheid te faciliteren, roepen we de politiek op om richtlijnen en regelingen actueel te houden en vragen wij om een aanpassing van de Wkkgz."
