'Slagingspercentage is niet zaligmakend, maar is wel een belangrijke indicator'
Normaal gesproken is het CBR niet zo uitgesproken in haar mening. Maar enkele maanden geleden beet de examenorganisatie opeens van zich af in de discussie rond de oplopende reserveringstermijnen voor de examens. Daarmee is in elk geval helder dat het CBR tegenwoordig stelling durft te nemen en dat is alle aanleiding om algemeen directeur Petra Delsing bij wijze van sweep vragen te stellen over vrijwel alle kwesties die spelen.
Laten we beginnen met de reserveringstermijnen. Ik heb het even nagezocht, maar al sinds maart vorig jaar zegt het CBR dat het er alles aan doet om de wachttijden terug te dringen. Durft u nog een nieuwe voorspelling aan en zo ja, hoe luidt die?
"Zoals we in eerdere berichten en ook in onze brief aan de minister hebben laten weten, is onze voorspelling dat het tot eind volgend jaar, dus najaar 2019, te druk blijft. We doen er inderdaad alles aan en werken al twee jaar over om iedereen zo goed mogelijk te helpen. We hebben 120 nieuwe examinatoren aangenomen de laatste twee jaar, en we willen dit jaar nog eens 112 examinatoren aannemen en opleiden."
"We zijn blij dat we onze opleiding tot examinator hebben laten certificeren op mbo4-niveau. Nu kunnen ook mensen solliciteren die geen diploma mbo4 of havo hebben. Wel moeten ze werk- en denkniveau op mbo4 hebben, dat toetsen we tijdens een assessment. Op dit moment (eind augustus) is de landelijke termijn 5,4 weken, en moet je in vijf plaatsen langer wachten dan de 7 weken maximaal die we met de brancheorganisaties hebben afgesproken. Gemiddeld binnen de norm, maar plaatselijk nog niet."
Kunt u aangeven waarom, bij het terugdringen van de te lange wachttijden, er niet wordt getornd aan de tussentijdse toets?
"De tussentijdse toets is een waardevol onderdeel van het opleidingstraject. CBR staat achter een modulaire opleiding met meer toetsmomenten. Het is goed om alvast kennis te hebben gemaakt met de examensituatie, en van de examinator als onafhankelijke deskundige te horen wat goed gaat en waar je nog aan moet werken. Examenkandidaten die eerst een tussentijdse toets hebben gedaan, doen het beter op het rijexamen. Het slagingspercentage ligt dan namelijk rond 58 procent. Dat is 14 procent hoger dan bij de kandidaten die zonder tussentijdse toets het eerste rijexamen doen. Echt de moeite waard dus. In gebieden waar de tussentijdse toets bijna een standaardonderdeel van de opleiding is, zoals in Limburg, is de wachttijd ook minder opgelopen dan elders. Je kan jouw stelling dus net zo goed omkeren."
In de branche werd nogal geschrokken van het bericht dat maandelijks 130 examens worden afgebroken omdat de kandidaat een gevaar op de weg is. Maar er zijn er ook die dit relativeren en stellen: op ruim 400.000 autopraktijkexamens is dat een fractie. Hoe staat u hierin?
"Ik vind niet dat je dit aantal moet relativeren. 130 collega's zitten maandelijks bij iemand in de auto die levensgevaarlijk rijdt; dat vind ik als werkgever niet verantwoord. Kijk, wij zijn van nature niet geneigd om een examen af te breken. We hopen dan dat de kandidaat iets leert van een examenrit. Maar wat moet je iemand in deze korte tijd leren als hij nog niet eens weet hoe de versnellingen werken? Daar is een examen niet voor bedoeld. Onze mensen zullen hier vanaf het najaar strenger in zijn. Ik verwacht dat er een krachtig signaal van uitgaat, en dat meer kandidaten goed voorbereid op het examen komen."
Het CBR wil maatregelen nemen om slechte rijscholen te weren of om ze minimaal achteruit te stellen. Maar is dat wel mogelijk in een land waar vrijheid van ondernemen een groot goed is: ondernemers 'achter trekken?'
"Alle maatregelen die we nemen zijn bedoeld om de consument te helpen een goede keuze te maken op weg naar het rijbewijs. Daarbij stellen we eisen aan rijscholen die bij ons examens willen afnemen. Daar zijn we misschien strenger in dan vroeger. En we doen dingen die niet strikt bij ons takenpakket horen, zoals het controleren van de lesbevoegdheid. Dat doen we om de branche, en natuurlijk de consument, te helpen. Ons gaat het om de verkeersveiligheid. En om zo veel mogelijk duidelijkheid voor de consument. Daarom zetten wij vooral in op zo goed mogelijk informeren van onze klanten. Zodat de jongeren en hun ouders op weg naar het rijbewijs een goede keuze kunnen maken. Dat doen we o.a. met de socialmediacampagne, waarvoor we o.a. onderzocht hebben hoeveel rijlessen je nodig hebt om te slagen, en natuurlijk met de Rijschoolzoeker."
Belastingadviseurs die het goed doen, krijgen een vinkje achter hun naam en krijgen voordelen ten opzichte van collega's die minder goed presteren. Bent u voorstander van zo'n systeem en zo ja, welke mogelijkheden zijn er dan?
"Ik ben er voorstander van dat rijscholen die beter presteren zich kunnen onderscheiden onder transparante voorwaarden. Zodat iedere goede rijschool daarvan kan profiteren. Ik kan daar nu niet op vooruitlopen, het is namelijk ook een juridische kwestie. Maar het principe vind ik niet verkeerd."
De LBKR opende onlangs de aanval op het CBR door te stellen dat het CBR de lange wachttijden volledig aan zichzelf te wijten heeft. U vindt vast dat de LBKR er volledig naast zit.
"CBR neemt in zijn begrotingen de bevolkingsontwikkeling en de economische groei/krimp mee. Bij de auto-examens sluit onze prognose goed aan op de praktijk (het verschil is minder dan één procent). Bij de beroepsexamens (T-rijbewijs, vrachtauto, taxi, bus) is het echt lastiger te voorspellen. Zoals je in onze jaarverslagen kunt lezen, zien we bij de beroepsexamens in één jaar een enorme groei van soms wel tientallen procenten. Daarbij merken wij al langer de effecten van de krappe arbeidsmarkt in de vervoerssector: het is nog niet makkelijk CDE-examinatoren te vinden, maar we gaan volop door. We liggen op schema om dit jaar 112 examinatoren aan te nemen, na de 120 van de afgelopen twee jaren. Dat we de harde diploma-eis kunnen loslaten, helpt wel. Maar goed, wij willen gewoon onze afspraken nakomen. We kijken nu hoe we dit in de toekomst beter kunnen doen, dat staat ook in de brief aan de minister."
Vindt u wat de LBKR roept stemmingmakerij?
"Je mag in Nederland zeggen wat je wilt. Maar ik waardeer het wel als de feiten kloppen."
Kunt u cijfermatig onderbouwen waarom 1500 slechtpresterende rijscholen de wachttijden laten oplopen?
"We zien grote verschillen in slagingspercentages tussen rijscholen. Onze examinatoren worden dagelijks geconfronteerd met zeer slecht voorbereide examenkandidaten. Als meer kandidaten goed voorbereid naar het rijexamen zouden komen, stijgt het gemiddelde slagingspercentage en daalt logischerwijs het aantal herexamens. Een stijging van het slagingspercentage met 5 procent bij de autopraktijkexamens is voldoende om de reserveringstermijnen B ruim binnen de marge te krijgen."
Is het langzamerhand geen goed idee om een keurmerk in het leven te roepen waaraan alleen goede rijschoolhouders kunnen deelnemen?
"Als CBR ondersteunen we initiatieven voor kwaliteitsverbetering. In andere branches laat certificering in bijvoorbeeld de vorm van een keurmerk zien dat dit de kwaliteit bevordert. Zo'n keurmerk is in eerste instantie aan de branche zelf om te initiëren. Ik weet dat de brancheorganisaties zich daar ook op oriënteren en ik help ze daarmee waar mogelijk."
Hoe zou u trouwens een goede rijschool omschrijven, want 'goed' is nogal een wijd begrip?
"Wat een goede rijschool is, hebben we in onze 'rijbewijstips' samen met de branche omschreven. Een goede rijopleiding heeft een goed slagingspercentage. Natuurlijk, het slagingspercentage is niet zaligmakend, maar wel een belangrijke indicator. Een goede opleiding bevat een duidelijke opbouw: gaat van makkelijk naar moeilijk, en heeft bijvoorbeeld een leskaart waarop de leerling ziet hoe ver hij is met de opleiding."
"Verder maakt een goede rijschool duidelijk wat het leerdoel van de les is en maakt duidelijke afspraken bij het uitvallen van een rijles, instructeur of lesauto. Ze leggen uit waarom het goed is om een tussentijdse toets te doen bij het CBR. Laten de leerling pas op examen gaan als deze veilig en zelfstandig rijdt. In een goede rijopleiding leer je meer dan de minimumeisen van het CBR-praktijkexamen. Denk dan aan bijvoorbeeld rijden in het donker of in een parkeergarage. En natuurlijk hebben de instructeurs van een goede rijschool een geldige WRM-bevoegdheid. We brengen deze informatie via Instagram en Facebook actief onder de aandacht bij jongeren. En natuurlijk kan onze Rijschoolzoeker op cbr.nl hen op weg helpen."
Onze columnist en rijschooleigenaar Theo Vuijk heeft al meerdere keren laten weten het huidige proces van de gezondheidsverklaring erg slecht te vinden. Lange wachttijden bij specialisten die vervolgens laten weten dat de leerling iets heeft wat hij al lang weet. In hoeverre heeft hij een punt en belangrijker: overweegt het CBR een andere procedure?
"We zitten, as we speak, bij onze afdeling Rijgeschiktheid midden in de invoering van een nieuw systeem, met een nieuwe werkwijze in behandelteams. We hebben daar het afgelopen jaar al vaker over gecommuniceerd. Nu is het echt alle hens aan dek, met een bijbehorende ingrijpende reorganisatie en tegelijk veel aanvragen voor een beoordeling. Veruit de meeste mensen die via Mijn CBR online hun verklaring insturen, hebben binnen een kwartier de geschiktheidsverklaring. Maar vanaf eind 2019 verwachten we dat ook mensen met een medische aandoening of beperking sneller duidelijkheid krijgen over hun geschiktheid."
Ik heb het nagekeken in oude uitgaven en constateer dat de huidige problemen ook de problemen waren van tien en twintig jaar geleden. Heeft u het gevoel dat er nu eindelijk beweging is, bijvoorbeeld bij de politiek?
"Er zijn de afgelopen jaren meerdere versoepelingen van de regeling geweest, zoals bij ADHD en mensen met curatief behandelde hersentumoren die helemaal genezen zijn verklaard. Zij kunnen nu onbeperkt geschikt worden verklaard. Zo probeert de overheid steeds te kijken of er, op basis van recente wetenschappelijke inzichten of op advies van de Gezondheidsraad of patiëntenverenigingen, versoepelingen in de wetgeving mogelijk zijn. Verder verbeteren wij het proces, zoals ik je net al vertelde. Onderdeel daarvan is een nieuwe online Gezondheidsverklaring, waarbij we veel specifieker uitvragen wat iemands medische situatie is om zo gerichter te kunnen verwijzen of meteen een besluit te nemen. En we hebben onderzoeken opgestart, bijvoorbeeld naar de proportionaliteit van de ADHD-keuring. Dus er is aan alle kanten beweging."
Ten aanzien van ADAS-systemen: veel instructeurs en rijschoolhouders hebben geen idee wat wel en wat niet is toegestaan. Er schijnen 144 systemen (!) te bestaan inmiddels. Kan daar niet gewoon een lijst van worden opgesteld en gepubliceerd zodat iedereen weet waar hij aan toe is?
"Nee, dat vind ik niet zinvol. Diverse autofabrikanten hebben diverse ADAS-systemen onder diverse namen. Als vakman/vrouw moet je zorgen dat je vakkennis up-to-date blijft. Het CBR maakt voor het rijexamen geen onderscheid tussen al die systemen; zolang ze de rijtaak maar niet overnemen mag je ze gebruiken. Nu zijn er zoveel systemen, maar morgen is dat weer anders. Zijn ze weer beter, nieuwer, bieden andere (auto)fabrikanten weer iets anders aan."
"ADAS is de toekomst op weg naar de zelfrijdende auto, steeds meer fabrikanten spelen erop in. Ik vind het daarom best jammer dat relatief weinig instructeurs de moeite hebben genomen om onze ADAS-enquête in te vullen. Wij zijn echt benieuwd naar de mening van de opleiders. Gelukkig kregen we genoeg reacties voor een valide onderzoek; wij zijn nu bezig met de analyse, de rapportage verwachten we dit najaar."
Het nieuwe lid van de raad van toezicht van het CBR Marjan Hagenzieker heeft enige tijd terug in Rij-instructie gezegd dat zij verwacht dat er uiteindelijk meerdere soorten rijbewijzen komen. Bijvoorbeeld: B1 voor geen ADAS-systemen, B2 voor een paar ADAS-systemen enzovoort. Is dat iets waar het CBR momenteel serieus over denkt?
"Toentertijd is dit door Marjan Hagenzieker inderdaad geopperd in het kader van een verkenning van de toekomstmogelijkheden bij verdergaande automatisering. Maar het CBR bepaalt niet of de rijbewijscategorieën kunnen veranderen, dat doet de wetgever. Momenteel onderzoeken we samen met onder andere de RDW en Green Dino wat een zelfrijdende auto moet kunnen om een rijbewijs te krijgen. Dan hebben we het over de categorie S, van software. Dit onderzoek loopt; ik ben heel benieuwd naar de resultaten die we hopelijk begin volgend jaar hebben. Hier willen we binnenkort graag meer over vertellen."
Hoe kijkt u momenteel aan tegen de samenwerking met de branche?
"Ik ben erg voor samenwerken. Ik kan helaas niet met 8000 rijscholen om tafel. Ik ben dan ook heel blij met de constructieve samenwerking die er is met de brancheorganisaties BOVAG, FAM en VRB. Kijk naar de socialmediacampagne: zo goed dat die er gekomen is! We zullen als CBR waar we kunnen, blijven helpen bij het professionaliseren van de branche. Onze samenleving is gebaat bij goede rijscholen en die helpen we graag."
