'Meer vertrouwen in mensen achter het stuur dan in robotauto'
Robotauto's op de openbare weg die ook de lucht in kunnen: het klinkt voor sommigen als toekomstmuziek, maar de RDW is volop bezig om deze ontwikkeling mogelijk te maken. Gerard Doll, divisiemanager Voertuig Regelgeving & Toelating (VRT) bij de RDW: "Een belangrijke eerste stap is een rijbewijs voor zelfrijdende voertuigen, of eigenlijk voor de software in die voertuigen. In Nederland zijn we daar al ver mee."
Gerard Doll: "Onze focus verschuift van voertuigtechniek naar 'ICT en voertuigen'. In de nieuwste voertuigen zit veel software. Sommige auto's bevatten zelfs ruim 100 miljoen regels codetaal, meer dan in een Boeing 747. Als toezichtautoriteit moeten we daar wat mee. Een van onze belangrijkste taken is ervoor zorgen dat voertuigen veilig genoeg zijn om op de openbare weg te rijden. Als het voornamelijk om de voertuigtechniek gaat, is dat redelijk overzichtelijk. Bij een typegoedkeuring kijken we dan bijvoorbeeld of de remmen goed werken. Maar wat te doen met miljoenen regels softwarecode? Die kunnen we niet allemaal doorlezen voor de toelating. Bovendien komen er na verloop van tijd software-updates. Dan zouden we opnieuw een beoordeling moeten doen."
Grip op software
Om meer grip te krijgen op de software in voertuigen is het noodzakelijk dat de RDW als toezichtautoriteit op een andere manier te werk gaat dan we gewend zijn en toewerkt naar een ander toezichtsysteem. Doll: "Zo moeten we kijken naar de functionaliteit van de software en bepalen in hoeverre de technologie betrouwbaar en veilig is. Daar zijn we volop mee bezig, samen met fabrikanten en andere partijen uit Europa, Azië en de Verenigde Staten. Een eerste resultaat van die samenwerking is een concept-ISO-standaard cybersecurity voor zelfrijdende voertuigen."
Bijblijven en leren
"Om in te spelen op de ontwikkelingen hebben we voor de komende tijd twee aandachtspunten bepaald", vervolgt Doll. "Ten eerste willen we zo veel mogelijk leren over de nieuwe ontwikkelingen onder de noemer 'learning experience'. Ten tweede zijn we bezig om een rijbewijs voor zelfrijdende voertuigen mogelijk te maken. Voor het leerproces trekken we op met de fabrikanten van de nieuwe voertuigen, zoals Tesla, zodat we over en weer kennis en ervaringen kunnen uitwisselen. We bespreken vragen als: wat gebeurt er in de voertuigen? Hoe zijn de veiligheid en privacy geregeld? Hoe zit het met software-updates? Wat voor soort regelgeving hoort daarbij? Inmiddels zijn we tot een methode gekomen voor het beoordelen van zelfrijdende voertuigen. Deze methode noemen we het VSSF, oftewel: Vehicle Safety and Security Framework, dat uit zo'n twintig onderdelen bestaat."
"De belangrijkste zijn beveiliging en privacy. De onderdelen hebben we in detail uitgewerkt tot zo'n 500 vragen die aan fabrikanten gesteld kunnen worden. Zoals: hoe ziet jullie softwareontwikkelproces eruit? We zijn dit nu in de praktijk aan het testen bij Tesla. Het is de bedoeling dat daarna nog twee andere fabrikanten volgen, zodat we een goed beeld krijgen of het VSSF werkt. De eerste indruk is in elk geval positief."
Rijbewijs voor voertuigen
In volledig autonome voertuigen is er geen menselijke bestuurder meer. Dan hoeven mensen dus geen rijbewijs meer te halen, maar krijgt het voertuig een soort rijbewijs. In de toekomst gaan we over van een lerende bestuurder naar een lerend voertuig. Hoe gaat die overgang dan in z'n werk? Hoe kan een voertuig een rijbewijs halen?
Doll: "Dat gaat grofweg in vier stappen. Eerst kunnen we als het ware de software in een virtuele omgeving stoppen en 'blootstellen' aan miljoenen fictieve situaties die kunnen voorkomen op de weg. Als het voertuig die test doorstaat, hebben we een eerste idee van de rijvaardigheid. Daarna testen we een schaalmodel van het voertuig in allerlei situaties die kunnen voorkomen op de openbare weg. Als dat allemaal goed gaat, kan de fabrikant het daadwerkelijke voertuig ontwikkelen dat getest gaat worden in het testcentrum. Voor de typegoedkeuring legt het voertuig – of eigenlijk de software in het voertuig – een examen af op de openbare weg. Als de kenmerken van het voertuig ingrijpend veranderen door een software-update, moet deze opnieuw examen doen. Fabrikanten kunnen zelf bepalen en regelen wanneer dat nodig is, omdat zij het beste weten hoe ingrijpend een update is. Onze rol daarbij zal zijn om dit steekproefsgewijs te controleren. Voor dit nieuwe type rijbewijs is de ISO-standaard inmiddels ingediend en goedgekeurd. De fabrikanten gaan hiermee verder in zogeheten working groups. De bedoeling is dat zij volgend jaar de basis voor het rijbewijs klaar hebben. Naar ons idee zou in 2022 de echte standaard klaar kunnen zijn. Dan kan de software dus een rijexamen doen en een rijbewijs halen. Dat is behoorlijk ambitieus, maar het moet mogelijk zijn."
Lerende voertuigen
"We merken dat de interesse voor zelfrijdende voertuigen de laatste tijd enorm toeneemt", zegt Doll. "Mensen kunnen zich er steeds beter iets bij voorstellen. Maar álles overlaten aan het voertuig is nog een brug te ver. Blijkbaar is er toch meer vertrouwen in mensen achter het stuur dan in de supercomputer van voertuigen. Toch is dat onterecht. De computer maakt gebruik van verschillende camera's, radars, digitale kaarten, enzovoort. Alle signalen worden op een vergelijkbare manier verwerkt zoals mensen dat doen. Een computer kan situaties misschien minder snel overzien dan mensen, maar kan wel razendsnel berekeningen maken en daardoor snel beslissen."
Zelflerend
"Ook zijn computers zelflerend en kunnen onderling delen wat ze geleerd hebben. Bijvoorbeeld over hoe je de meest ideale bocht kunt nemen op een rotonde. Of op welke plek een gat in de weg zit of een ander obstakel. Per merktype kunnen voertuigen onderling dit soort data uitwisselen en op die manieren leren van elkaar. Als het mogelijk wordt om data tussen alle merken uit te wisselen, dan komt autonoom rijden in een enorme stroomversnelling. Het gaat zelfs nog verder: het moderne voertuig is een datacenter op wielen dat ook de lucht in kan. De ontwikkeling van dit type voertuig gaat heel snel. Het lijkt voor sommigen misschien toekomstmuziek, maar het tempo van deze ontwikkeling is vergelijkbaar met die van 'gewone' zelfrijdende voertuigen. Op dit moment is het grootste struikelblok dat er nog geen Europese regelgeving voor zelfrijdende, zelfvliegende voertuigen is. En veel mensen zullen eerst hun angst moeten overwinnen om de controle geheel uit handen te geven."
Nummer 1
Doll: "Nederland staat op nummer 1 op de Autonomous Vehicle Readiness Index van KPMG. Wij zijn het meest klaar voor zelfrijdende voertuigen: de wegen zijn geschikt, de overheid stimuleert en ondersteunt autonoom rijden en Nederlanders staan er open voor. Singapore staat op nummer 2. We zoeken elkaar inmiddels al actief op. Zo geven we er als RDW in mei een workshop om onze kennis te delen. Singapore wil al op korte termijn regelgeving voor zelfrijdende voertuigen ontwikkelen, waar wij dan weer wat aan hebben. Ook in eigen land bundelen we onze krachten en werken samen met Rijkswaterstaat, het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, het CBR, Agentschap Telecom, securitybedrijven, gemeenten, provincies, noem maar op. Samen zorgen we voor zaken als veiligheid, privacy, gegevensbescherming en betrouwbaarheid. Nederland heeft alle randvoorwaarden om dat voor elkaar te krijgen."
(Bovenstaand artikel is eerder gepubliceerd in RDWijzer).