'Ik heb me altijd geërgerd aan rijschoolhouders die de boel verzieken'
Ruud Rutten viert begin juni het feit dat hij veertig jaar geleden rijinstructeur werd en in de voetsporen van zijn vader Thei zou treden als rijschoolhouder. Het is alle reden voor een interview met deze smaakmaker in de branche, die zonder meel in de mond praat over zijn vader, het vak, de branche, zijn ambities en collega's.
"Een jaar of vijf nadat ik was gestart als rijinstructeur heb ik gedacht: zoek het maar uit met die branche en dit vak. Dat kwam door de enorme arrogantie van het CBR en examinatoren op dat moment. Mijn god, wat voelden die zich verheven boven de rijschoolbranche. Gelukkig is dat sinds de komst van Susi Zijderveld, René Verstraeten en nu Petra Delsing enorm verbeterd. Maar het scheelde echt niet veel of ik was ermee gekapt."
Een betere branche
Je kunt het je nauwelijks voorstellen: een rijscholenbranche zonder Ruud Rutten die altijd maar in touw is om de branche te verbeteren. Want laat duidelijk zijn: dat is zijn heilige missie, een betere branche. "Toen ik begon zei mijn vader dat ik twee dingen moest onthouden. Ten eerste: ik zou altijd werk houden want daar zou het CBR voor zorgen - we hebben het over de oude stempel hè - en ten tweede dat ik het uit mijn hoofd moest laten dat ik ooit iets aan deze branche zou kunnen verbeteren. En nu heb ik het goede gevoel dat we stappen maken. Of mijn vader – hij overleed 22 jaar geleden – trots zou zijn geweest? Ik denk het wel."
Vertel eens iets over die begintijd. Hoe is je vader begonnen en hoe ben jij erin gestapt?
"Mijn vader was ex-militair en was in onze woonplaats Blerick, dat onderdeel is van Venlo, voor zichzelf begonnen met een rijschool. Ik was, ondanks dat ik bezig was met een opleiding als machinebankwerker – dat diploma heb ik nog ergens liggen - een jaar of 16 toen ik zeker wist dat ik in zijn voetsporen wilde treden en ik was 18 toen ik alle WRM-bevoegdheden had en bij mijn vader in de zaak kwam."
"Mijn vader was een eenpitter en ik heb nooit het vooropgezette doel gehad om een grote rijschool te willen hebben. Mijn vader werd echter ziek en op een gegeven moment was hij ongeneeslijk ziek toen hij vroeg of ik het wilde overnemen. Dat heb ik gedaan; we hadden toen twee auto's: die van mijn vader en die van mij. Hij heeft helaas nooit gezien wat ik heb opgebouwd."
Had jij wel meteen de drang om een grote rijschool te hebben?
"Nee, helemaal niet. Ik heb wel altijd de drang gehad om puur kwaliteit te leveren. Daar heb ik nooit een gulden of euro op toegegeven. Als de klant een kwalitatief goede rijschool wil met een eerlijke prijs, dan is hij bij mij aan het goede adres en anders maar niet. En als we vanuit die gedachte zouden groeien dan zou ik dat prima vinden, maar dat was geen doel op zich."
"Ik werkte destijds vanuit huis in Hout-Blerick en dat liep allemaal goed. Maar ik bedacht wel dat als iemand in Blerick zou starten met een rijschool met een zichtpand om theorie te geven, dat ik dan een probleem zou hebben. Op een goede zondag bedacht ik dat ik echt die stap moest nemen naar Blerick. Ik ben toen gaan rondrijden en drie dagen later had ik een pand gekocht aan de Albertdingk Thijmstraat in Blerick, dat onderdeel is van Venlo. En daarna ben ik langzaam maar zeker gegroeid."
Met alleen B?
"Op een gegeven moment had ik zestien auto's in de B en ik had nooit overwogen om ook vrachtwagens te gaan doen. Maar een jaar of veertien terug kwam de brandweer bij me met de vraag of ik een cursus kon opzetten om de rijvaardigheid van de brandweerlieden te verbeteren. Daar heb ik een plan voor gemaakt dat werd goedgekeurd. Mooi natuurlijk, maar toen had ik elk jaar rond de vijfhonderd brandweerlieden die een cursus moesten volgen en daarvoor heb je dan wel vrachtwagens nodig. Ik ben toen naar collega Christis gegaan en dat was precies op het goede moment. De dochter van Jan Christis, Wilma van Bergen, was 58 en wilde gaan afbouwen. Ik nam 50 procent van de aandelen over en vijf jaar later zou ik alles overnemen. Maar drie maanden later was ik al eigenaar, want al die vrije tijd beviel Wilma zeer goed. Deze overname heeft gezorgd voor de boost."
Dat klinkt als: dit kon allemaal niet fout gaan.
"Nou, ik kan je vertellen dat we in de crisis die in 2008 begon echt pijn hebben gehad. Ik zat bijvoorbeeld met een duur pand omdat er gewoon minder cursisten waren. Maar ik had gelukkig de brandweer, Code 95 diende zich aan en alle instructeurs waren multifunctioneel inzetbaar, waardoor ik ze overal kon inzetten."
En zelfs toen heb je nooit aan kwaliteit ingeboet?
"Nooit, en dat zal ik ook nooit doen. Weet je: vijf euro van je prijs af is zo gedaan, maar krijg het er dan maar weer eens bij. Dat is totaal ongeloofwaardig. Ik begrijp ook werkelijk al die rijschoolhouders niet die nog met de prijs aan het stunten zijn. Iedereen heeft het momenteel druk, dus nu is het de tijd om een goede prijs te berekenen. Als je het nu niet doet, doe je het nooit meer."
Want een tarief onder de veertig euro is gewoon te weinig?
"Ik hoor collega's zeggen dat ze het voor 35 euro kunnen doen, maar dat is onmogelijk. Trek de btw en de onkosten ervan af en wat hou je dan over? Ik las in Rij-instructie dat er nu plannen zijn om een Broodfonds op te richten. Ik snap daar niks van. Dan ben je namelijk verkeerd aan het rekenen. Een van de onderdelen van het ondernemerschap is dat je een arbeidsongeschiktheidsverzekering afsluit en als je dat niet kunt betalen, doe je iets verkeerd en zeker nu. En dat geldt ook voor een pensioenvoorziening. Net als een dubbele bediening zijn dat onvermijdelijke onderdelen van het vak. En pas op hè: voordat je het weet ben je gezien. Ik was 36 jaar toen ik aan mijn hart ben geopereerd."
Even terug: de FAM. Wanneer werd je daar lid van en waarom ben je voorzitter geworden?
"Ik ben lid sinds 2003. Vrij snel zat ik in het bestuur, ik werd vicevoorzitter en Thorald Rasker was voorzitter. In mei 2014 ging Verkeersschool Purmerend van Thorald echter failliet en onze statuten schrijven voor dat je dan geen lid meer mag zijn. Dat was heel vervelend, want Thorald heeft de FAM op de kaart gezet tijdens allerlei overlegstructuren. Ik werd interim-voorzitter, daarna hebben we nog even gezocht naar een andere voorzitter, maar inmiddels zat ik er al tot over mijn oren in en de leden vroegen of ik voorzitter wilde worden. Dat heb ik gedaan en iedereen die mij kent weet: als ik iets doe, ga ik er voor de volle 100 procent voor. Momenteel ben ik gemiddeld twee dagen in de week actief voor de FAM of voor de branche. En dat verdient de FAM, want dat is echt een geweldige club waar ik me heel erg thuis voel. Als je ziet hoe de ondernemers met elkaar omgaan: echt, petje af. Ik word daar alleen maar blij van en dat geeft me heel veel energie."
Welk idee lag eraan ten grondslag dat je er zo vol voor bent gegaan?
"Mijn hoofd maalt altijd en ik ben nu eenmaal iemand die altijd dingen wil veranderen. En ik heb me altijd geërgerd aan rijschoolhouders die de boel verzieken. Vroeger waren het er lang niet zo veel als nu, maar ik heb het altijd met lede ogen aangezien. Nu kon ik er zelf iets aan doen."
Mooi die passie, maar je steekt ook je nek uit voor collega's die je uitmaken voor alles wat mooi en lelijk is, maar die wel intussen meeprofiteren van zaken die jij mede in gang hebt gezet.
"Dat is misschien waar, maar het is nu eenmaal mijn passie om samen met anderen de branche te verbeteren. Nu ik aan tafel zit met de VRB en BOVAG, maar ook met de directie van het CBR en met IBKI, merk ik dat ik steeds meer leer hoe de branche in elkaar zit én dat ik in staat ben om mensen te overtuigen dat dingen beter moeten."
Dat klinkt als iemand met een groot ego, maar zo kennen we Ruud Rutten niet.
"Ik schreeuw het ook niet van de daken, maar zeg dat omdat jij ernaar vraagt. Ik heb echt niet de illusie dat ik voor het werk dat ik verzet een standbeeld krijg en dat hoeft ook helemaal niet. Maar ik vind het wel leuk dat ik een mail stuur naar de directie van het CBR, daarin iets meld en dat ik dan een reactie krijg dat ik het goed zie en dat zaken worden aangepast. Zoals bij de wachttijden (zie kader 'Wachttijden C'-red.). Blijkbaar zie ik het dus allemaal niet zo verkeerd en dat geeft de burger moed. De huidige generatie bestuurders zorgt er samen voor dat we mét elkaar praten en besluiten en niet óver elkaar. Dat is een enorme stap in de goede richting."
Je laat regelmatig weten dat je moe wordt van al die soms heftige reacties op social media. Denk je nooit eens: bekijk het allemaal maar?
"Nee, geen moment. Ik verbaas me nergens meer over, maar het is maar een klein groepje. We hebben ruim tienduizend rijinstructeurs en ongeveer twintig mafkezen lopen constant leeg. Ik kan daar niks mee en ik maak me er ook niet druk over."
Even een paar actuele zaken doornemen. Allereerst de wachttijden. Jij vindt dat rijscholen zichzelf tekortdoen en beter moeten plannen, maar kleine rijschoolhouders vinden dat jij makkelijk praten hebt als grote rijschool want jij kunt een planner in dienst nemen.
"Als een leerling zich meldt doen wij een intake, op basis daarvan maken wij afspraken en plannen we de route en dan heb je geen centje pijn. Dat is inderdaad een kwestie van plannen. En als iemand dan zegt dat wij dat makkelijk kunnen doen omdat wij groot zijn dan zeg ik: zorg dan dat je ook groot wordt. Maar let wel: er zijn veel kleine opleiders die helemaal niet willen wat wij wel willen, met een eigen pand, veel medewerkers en noem het allemaal maar op. Prima, dat moet je helemaal zelf weten, maar ga dan niet lopen mekkeren als wij daar voordeel van hebben. Dat is namelijk een keus."
Dan de 20 procent rijscholen waarvan het CBR zegt dat ze eigenlijk niet deugen omdat ze een laag slagingspercentage hebben. Wat vind je ervan dat het CBR dat zo heeft gecommuniceerd?
"Dat is een goede zaak, omdat het zo is. Ik lees dan dat er rijscholen zijn die een laag slagingspercentage hebben omdat ze veel allochtonen opleiden. Voor iedereen die dat roept heb ik een verrassing: die hebben we in Venlo ook. Maar het gaat erom dat als iemand niet klaar is niet naar het examen moet gaan, dat is waar het om draait. Als er bij mij iemand binnenkomt met ADHD of autisme, dan communiceer ik dat dat langer gaat duren want dat kun je niet af met een pakketje van 20 lessen met een examen voor een prikkie."
Ook actueel was de 1 aprilgrap dat FAM en VRB zouden samengaan. Maar is dat niet gewoon een goed idee?
"Nee. Ik ben blij dat de brancheorganisaties samen met het CBR werken aan oplossingen en dat de brancheorganisaties op één lijn zitten, maar fuseren gaat niet gebeuren."
Dan het 7 stappenplan. De brancheorganisaties willen dat en het CBR in principe ook, maar niemand weet welke 7 stappen dat zijn. Vanwaar die geheimzinnigheid?
"Ik ben een en al openheid, dat weet je, maar het 7 stappenplan is nog niet zover dat erover kan worden gepubliceerd. Dat komt doordat we samen met het CBR onderzoeken welke maatregelen er genomen moeten worden zodat het 7 stappenplan door het ministerie zal worden goedgekeurd."
Maar leg eens globaal uit wat het behelst?
"Een instructeur wordt goed opgeleid, van haar of hem wordt vervolgens bijgehouden hoe er wordt gepresteerd, daar wordt een keurmerk aan gehangen en iedere instructeur die het keurmerk heeft, krijgt bepaalde voordelen bij bijvoorbeeld het CBR, maar ook bij verzekeraars en dergelijke. Dat wil niet zeggen dat iedere instructeur verplicht wordt hierin mee te gaan, maar je bent wel heel erg slecht bezig met je vak als je dat niet doet. Belangrijk is dat dit zo wordt neergezet dat de consument vanzelf kiest voor een opleider met keurmerk."
Nog een heet hangijzer: de Stichting Transport en Logistiek (STL).
"Ik vind dat een organisatie als STL dat werkt met SOOB-subsidies waar de transporteurs zelf aan bijdragen, geen opleiders mag buitensluiten. Dat stuit me echt tegen de borst. Het kan ook gewoon niet zo zijn dat er wordt beknibbeld op een tarief en daardoor ook op de kwaliteit van de opleiding van onze beroepschauffeurs, want we hebben het hier over verkeersveiligheid. Beroepschauffeurs moeten oerdegelijk opgeleid worden, want er gebeuren al genoeg nare ongevallen op de Nederlandse wegen."
Je roept dit al veel langer, maar het lukt je maar niet om dat te veranderen.
"Zolang deze directie er zit, ben ik bang dat er niks gaat veranderen. Maar waar ik het kan blijven roepen, zoals nu hier, blijf ik me erover opwinden. Het gekke is dat iedereen het met me eens is, maar ik krijg het als voorzitter van de FAM niet voor elkaar en dat frustreert."
Stel: jij mag solo één beslissing nemen om de branche te verbeteren: wat zou je dan doen?
"Ik kies er dan twee: direct beginnen met fatsoenlijke opleidingseisen en een fatsoenlijke begeleiding van de leerling, en een keurmerk met controle en sancties."
Waarom noem je fatsoenlijke opleidingseisen specifiek?
"Omdat die nu te laag zijn. Laatst heb ik een instructeur in dienst genomen. Een heel goede kerel en optimaal gemotiveerd, hij heeft zijn papieren en is zelfs RIS-opgeleid, maar hij was absoluut niet klaar omdat de opleiding ernstig tekortschiet. Wij moeten hem het vak echt leren. Ik stoor me daar echt aan. Uiteraard begeleiden wij hem en we maken er met ons team een echte instructeur van, daar gaat het ook niet om. Maar iemand met zo'n klein beetje bagage kan ook meteen zelfstandig worden, en wat dan? De opleiders zijn er niet blij mee dat ik dat zeg, maar ik kan daar niet mee zitten. De branche bepaalt wat een instructeur moet kunnen en daar hebben opleiders maar aan te voldoen. En dat gaat niet met een opleiding via internet. Ik snap dat de opleiders hun nering verdedigen, maar dat mag niet ten koste gaan van de branche."
Je zegt ook dat er een keurmerk moet komen. Dat is niet zo moeilijk: begin daar dan mee?
"BOVAG, VRB en wij zijn daar al mee begonnen. We hebben inmiddels een aantal bureaus uitgenodigd om de mogelijkheden te bekijken en ik verwacht dat er een keurmerk gaat komen."
Tot slot: hoe lang ga je dit nog allemaal doen?
"Ik wil aan het einde van het jaar een beleidsplan presenteren hoe de FAM er over vijf en tien jaar moet uitzien en ik wil graag afmaken waar ik aan begonnen ben. Het zou mooi zijn als dat drie jaar is. Niet omdat ik dan moe ben, maar omdat er dan veel bereikt is."
