Zachte heelmeesters maken stinkende wonden
Wie kiest voor een specialisatie lesgeven aan bijzondere doelgroepen moet bereid zijn zich te verdiepen in de kenmerken van verschillende gedrags- of persoonlijkheidsstoornissen. Want daar worden we tegenwoordig steeds vaker mee geconfronteerd. Naast inlevingsvermogen vereist dat een behoorlijke investering in tijd.
Sinds 1984 werk ik met leerlingen met ADHD en autisme. Omdat er soms sprake is van co-morbiditeit moet ik me ook op andere gebieden blijven inlezen. Aan de jaarlijks vereiste 1200 uren die je in je bedrijf moet steken om als ondernemer te worden aangemerkt kom ik dus met gemak. Het blijft bevredigend om leerlingen van wie ik aanvankelijk dacht dat het een moeilijk traject zou worden te zien slagen. Vooral degenen die vijftien jaar of langer geleden meerdere keren zijn gezakt. Ze zakten toen niet omdat ze niet konden rijden, maar omdat zij het niet konden 'leren'.
'Ruis' op de lijn weerhield ze ervan om hun aandacht er lang genoeg bij te houden. Wijsheid komt met de jaren. De meesten hebben trucjes geleerd om te compenseren waardoor het jaren later wel is verbeterd maar het verdwijnt niet vanzelf. Een aandachts- of informatieverwerkingsstoornis blijft je leven lang en slechts weinigen halen het rijbewijs probleemloos. Ik vind het erg om te zien hoe volwassen leerlingen met kenmerken van ADHD soms al een leven lang tobben. Hoe ze zichzelf op veel levensgebieden telkens weer tegenkomen en vastlopen omdat niemand het herkende of de confrontatie uit de weg ging.
Op school, bij studie of werk, in relaties en uiteindelijk bij de rijopleiding en het rijexamen. Duizenden euro's aan contraproductieve rijlessen lichter (want de rijinstructeur wist het ook niet meer) en talloze rijexamens met slechts negatieve ervaringen verder houden ze er uiteindelijk maar mee op. Vijftien jaar geleden waren er niet veel rijinstructeurs die dit herkenden laat staan dat ze er mee om konden gaan. Dat resulteerde vaak in zachte heelmeesters maken stinkende wonden. Tegenwoordig kunnen we ons op veel gebieden laten bijscholen en recentelijk ook in gesprekstechnieken, die hard nodig zijn.
Met mijn ervaring herken ik de aandachtstekortstoornis al in de eerste paar kilometers. Ik kaart het gelijk aan met de nieuwe leerling. Als ik zeg dat ik kenmerken van een aandachtstoornis zie dan signaleer ik feitelijk een probleem dat het halen van het rijbewijs in de weg staat. En dat dit zo blijft als er niets aan wordt gedaan. Best confronterend. Want wie ben ik nou helemaal als rijinstructeur?
Dat weerhoudt me niet het toch te signaleren, wat iets anders is dan diagnosticeren. Daar zijn andere deskundigen voor. Vorig jaar heb ik vier leerlingen doorverwezen. Bij allen bleek inderdaad sprake te zijn van AD(H)D. Helaas zien sommige psychologen rijinstructeurs niet voor vol aan. Een 47-jarige leerling was op haar twintigste drie keer gezakt. Toen ze bij mij kwam, signaleerde ik ADHD, maar de door haar op mijn advies bezochte psycholoog vond het 'flauwekul' dat een rijinstructeur zoiets opperde. Met deze mevrouw was volgens haar niets aan de hand. Ik kreeg de neiging haar te bellen, maar dacht toen aan juf Ank uit de luizenmoeder met de briljante zin: "Als jij het niet bagatelliseert, hoef ik het niet aan te dikken".
Gelukkig bezocht de leerling op mijn advies toen een in ADHD gespecialiseerde psycholoog. Uit dat onderzoek bleek dat ze een ernstige vorm van ADHD had. Zij is dolgelukkig dat zij die stap heeft gezet, want dat heeft haar leven op veel gebieden in positieve zin veranderd. Gelukkig zetten steeds meer rijinstructeurs zich met hart en ziel in om ook degenen voor wie het halen van een rijbewijs niet zo eenvoudig is te begeleiden. En dat is hard nodig.