'Essentie van een keurmerk is dat je alleen dingen belooft die iedereen kan waarmaken'
Een certificeringsproject starten in een branche waar de meeste ondernemers geen cent willen uitgeven, lijkt ondoenlijk. Maar nader beschouwd hoeft het niet heel duur te zijn. Camiel Versluis van CCC-Concept in Amersfoort is specialist op dit gebied en kan haarfijn aangeven welke mogelijkheden er zijn in de branche. Wij legden hem een aantal vragen voor.
Laten we maar met de deur in huis vallen: kent u de rijscholenbranche anders dan dat u rijles heeft gehad?
"Nee, maar ik heb me erover laten informeren. Het beeld dat ik van deze branche heb, is dat er heel veel zelfstandige rijinstructeurs zijn en een klein aantal grotere rijscholen met meerdere werknemers."
Om het beeld dan maar even voor u te completeren: rond 90 procent van de ongeveer achtduizend rijschoolhouders is zzp'er en daarvan werkt een groot aantal niet fulltime in de sector. Die doen het er voor.
"Ik kan me daar alles bij voorstellen, want daar lijkt mij het beroep ideaal voor."
U bent recent door de LBKR benaderd om uw licht te laten schijnen over de mogelijkheden om een soort certificeringsproject op te zetten. Wat was de concrete vraag?
"Of ik wil nadenken over een nascholingsregister. Daarmee heb ik ook ervaring: vorig jaar heb ik nog een register voor technologie in de gezondheidszorg opgezet."
Is een nascholingsregister precies wat ik veronderstel: een bestand waarin wordt bijgehouden wie welke bijscholingscursussen heeft gedaan?
"Dat is precies wat het is. Een belangrijk kenmerk is dat iedereen kan zien of en zo ja in hoeverre iemand zijn vak bijhoudt. Of zoals ik het noem: je kunt zien of iemand over actuele bekwaamheid beschikt. Het grote voordeel van zo'n register is dat het openbaar is, zodat consumenten het ook kunnen inzien. Een voorbeeld is het Kwaliteitsregister Tandartsen (KRT) waarvan ik directeur ben."
Actuele bekwaamheid, wat wil dat zeggen?
"Bekwaam betekent dat je de diploma's hebt die nodig zijn om het vak te kunnen uitoefenen. De vraag is echter of je na twintig jaar nog steeds bekwaam bent en om die reden wordt bijgehouden dat je ook nu je vak beheerst. Je moet je kennis en vaardigheden actueel houden."
Kunt u dat eens vertalen naar de rijscholenbranche?
"Als je je WRM-bekwaamheidspas haalt, word je bekwaam geacht om dit vak uit te oefenen. Maar bijvoorbeeld de verkeersregels en ook didactische vaardigheden en dergelijke veranderen, en als je dat niet bijhoudt dan kun je op een gegeven moment je vak niet meer uitoefenen. Een nascholingsregister is daar een waarborg voor."
Een dergelijk systeem is er al: IBKI bepaalt of je de WRM-pas haalt, je dient bijscholingscursussen te doen en elke vijf jaar dien je een zogeheten praktijkbegeleiding te doen waarbij IBKI vaststelt of je nog steeds les kunt geven. Om dan een nascholingsregister op te zetten lijkt dus overbodig.
"Dat kunt u zo stellen. Het verschil met een nascholingsregister is echter dat daarin de gegevens door iedereen kunnen worden geraadpleegd en dat geldt niet voor de IBKI-gegevens."
Dus een nascholingsregister heeft amper toegevoegde waarde?
"Het zou aanvullend of ondersteunend kunnen zijn omdat het rijschoolhouders ertoe kan aanzetten hun kennis doorlopend actueel te houden. Bovendien kun je er ook in aangeven welke cursussen, trainingen of andere vaardigheden je hebt opgedaan buiten de WRM-eisen. Een speciale training om kinderen met een spectrumstoornis te kunnen lesgeven is bijvoorbeeld geen WRM-eis."
Laten we de vraag eens anders stellen: Hoe zou je in de rijscholenbranche met zoveel één- en halvepitters iets kunnen opzetten zodat de consument in één keer weet: dat is een goede rijschool, daar moet ik zijn?
"Ik heb begrepen dat er problemen zijn met malafide praktijken. Dat wil zeggen dat er rijschoolhouders zijn die zich mooier voordoen dan ze zijn. Dat kun je niet oplossen met deskundigheidsbevordering. Om het anders te zegen: deskundigheidsbevordering is geen filter voor sluwheid. Het is dan effectiever om daar een handhavingstraject voor op te zetten in de vorm van tuchtrecht. Tuchtrecht is een bovenwettelijke regeling en wordt vaak ingesteld in sectoren waar een afbreukrisico is voor het imago van de totale branche. Dan hebben we het over een zelfreinigend systeem dat erop is ingericht om fraude en falen aan te pakken en dan is het in mijn ogen raadzaam de oplossing in die hoek te zoeken. En het klopt: daar kan ik geen rol in spelen. Tot op zekere hoogte kan ik meedenken over hoe het tuchtrecht eruit moet zien, maar uiteindelijk heb je daar een jurist voor nodig."
Kun je malafide rijscholen daarmee helemaal uitsluiten?
"Nee. Er zijn in elk systeem altijd mensen die de bocht afsnijden en sluw te werk gaan. Maar je kunt de wens hebben om malafide praktijken te beperken tot incidenten in plaats van min of meer structureel gedraag waar de hele branche last van heeft."
Stel dat je dat wilt, moet dat dan branchebreed gedragen zijn?
"Elke brancheorganisatie en elke organisatie die in de sector werkt moet daarbij worden betrokken, want het is een gedeeld gemeenschappelijk belang. Ik ben altijd een voorstander van een branchebreed gedragen systeem."
Maar stel dat een bepaalde groep rijscholen bij u aanklopt met de vraag of er een soort keurmerk kan worden opgezet. Is dat een optie?
"Dat is een goede optie op het moment dat je als ondernemers of groep constateert dat daar behoefte aan is."
Wat zouden de kernwoorden kunnen zijn van zo'n keurmerk?
"Je moet laten zien dat je je distantieert van rijschoolhouders die in jouw ogen niet goed presteren en je moet je daarvan op de een of andere manier onderscheiden. Je helpt consumenten dan met het maken van een keuze. Als dat de wens is, dan is een keurmerk een prima instrument."
"Het is hierbij overigens wel goed om te beseffen dat een keurmerk een marketinginstrument is, soms zelfs niets meer en niets minder. Een voorbeeld daarvan is het Gezonde Keuze-keurmerk van Albert Heijn. Dat is een heel sterk marketinginstrument, maar inhoudelijk zit er niet veel achter."
Hoe zwaar moet dan zo'n keurmerk worden opgetuigd? Compleet met een jaarlijkse audit en dergelijke?
"Een jaarlijkse audit is het eerste waar mensen aan denken, maar dat is een dure aangelegenheid. Ik ben er voorstander van om alleen te kijken naar de dingen die noodzakelijk zijn om te controleren en om alle franje weg te laten. Elk jaar een audit is niet per se wenselijk. Ik ken voorbeelden van keurmerken waar het veel effectiever is om onaangekondigd en niet per se elk jaar een audit te houden."
We hebben het in dit geval over een vrijwillig systeem waarvan hoe dan ook de kosten door de deelnemers moeten worden opgehoest. Dat is vast een dure liefhebberij?
"Dat kan enorm verschillen. Er zijn in Nederland certificaatsystemen waar de deelnemers elk jaar een paar honderd euro betalen en die werken heel goed. Maar er zijn er ook waar de deelnemers een paar duizend euro per jaar betalen. Wat het verschil maakt? De arbeidstijd die er in gaat zitten."
Hoe voorkom je dat er ondernemers toetreden tot een keurmerk die je er nou juist niet bij wilt hebben?
"Dat is inderdaad een belangrijke vraag. Als je als branchevereniging een dergelijk systeem wilt, dan moet je goed weten wie je leden zijn en ook weten dat er niemand tussen zit die je er niet bij wilt hebben. Het eerste waar je over moet nadenken is hoe je misbruik wilt voorkomen. Je creëert een instrument voor vertrouwen door bedacht te zijn op partijen die je moet wantrouwen. De essentie van een keurmerk is dat je alleen dingen belooft die iedereen die het keurmerk heeft, kan waarmaken."
Is het raadzaam om een keurmerk ook zo breed mogelijk te laten dragen?
"Dat is altijd raadzaam, maar naarmate er meer ondernemers kunnen toetreden loop je grotere kans dat er iemand tussen zit die je niet wilt."
Maar het is dan niet veel beter om, juist in het kader van het broodnodige onderscheid, dat je dit als brancheorganisatie opzet?
"Dat is inderdaad goed denkbaar. Soms wordt een branchevereniging zelf als keurmerk gezien. Neem de BOVAG; die wordt gezien als een keurmerk, maar is een branchevereniging die zich bij mijn weten ook als branchevereniging presenteert."
Kunt u zich voorstellen dat er een keurmerk komt voor bijvoorbeeld rijschoolhouders die met hun slagingspercentage altijd boven het kringgemiddelde zitten?
"Dat zou heel goed kunnen, maar dan moet je wel voorwaarden inbouwen dat iemand het keurmerk kan verliezen op het moment dat hij of zij onder het kringgemiddelde zakt."
Wat is het geheim van een goed keurmerk?
"Dat je het zo eenvoudig mogelijk maakt zodat de consument het begrijpt."
En natuurlijk ook dat je ermee de boer op gaat?
"Dat is waar. Als je een waanzinnig mooie auto bouwt die de garage van de fabriek niet uitkomt zodat niemand erin kan rijden, dan schiet je je doel voorbij. Je moet bekend maken dat je het hebt. Daar zijn twee routes voor. De eerste is met campagnes en de andere is dat elke deelnemer een sticker met het kwaliteitskeurmerk gebruikt op de lesauto's, op briefpapier en op de website bijvoorbeeld. Ik vind bijvoorbeeld Thuiswinkel.org een handig kwaliteitskeurmerk voor webwinkels. Het wordt op vrijwillige basis door de webwinkels zelf bekostigd en gepromoot. Als ik online iets koop, kijk ik altijd of de webshop hierbij is aangesloten. Zo ja, dan durf ik met iDEAL te betalen, eerder niet. Dat is heel krachtig."
Nog even over de prijs die u hierboven noemt: Wat is een paar honderd euro?
"Onder de vijf."
Dat is heel veel geld voor een zzp'er.
"Dat kan ik niet beoordelen, maar dat ben je nu eenmaal kwijt."
Stel: de branche of een branchepartij komt bij u met de vraag om een keurmerk op te zetten. Hoe lang gaat er dan overheen voordat dat er is?
"Als de hele branche iets wil, dan kost het een paar jaar, maar wil één brancheorganisatie iets, dan kan dat binnen een jaar geregeld zijn. Waarbij geldt dat naarmate het ingewikkelder wordt, het meer tijd kost. Maar de meeste tijd gaat zitten in de besluitvorming."
