De geleerden zijn het eens: het duurt nog wel even voor de zelfrijdende auto er is
Er is geen onderwerp dat de gemoederen in onze branche zo bezighoudt als de zelfrijdende auto. Op de vorige pagina's zegt prof. dr. Karel Brookhuis er een aantal wetenswaardigheden over en eerder deed Marieke Martens, hoogleraar verkeersgedrag aan de Universiteit Twente, er bij Veilig Verkeer Nederland (VVN) boude uitspraken over en dat deed Marjan Hagenzieker, hoogleraar Verkeersveiligheid aan de TU Delft eerder ook al in Rij-instructie. De conclusie: de geleerden zijn het erover eens dat het met de zelfrijdende auto nog lang geen gelopen koers is.
Het wordt de 'zelfrijdende auto' genoemd, maar ook 'autonome auto' keuren we goed. Marieke Mertens constateert veel spraakverwarring. "Men spreekt erover alsof het één ding is, maar je kunt een lijst van tientallen voorbeelden maken die allemaal onder deze categorie vallen. Je zou kunnen zeggen: de zelfrijdende auto is er al, want we hebben de Autopilot van Tesla, maar je kunt ook zeggen: we hebben nog niks, want je hebt nog steeds je rijbewijs nodig."
Er kan veel, maar lang niet alles
"Laatst was de nieuwe Audi A8 in het nieuws. Die auto kon volgens de berichten alles, maar het autonoom rijden bleek niet meer te omvatten dan een file-assistent die werkt tot een snelheid van maximaal 60 km/u. Wat ik wil zeggen is: het gaat best hard, er kan al veel, maar nog lang niet alles. Inderdaad rijden er zelfrijdende auto's door het centrum van New York, maar wel met een testrijder achter het stuur die ingrijpt als het nodig is. Met andere woorden: door al die kleine puzzelstukjes samen te voegen, gaan we langzaam naar het beoogde doel, maar er is nog een lange weg te gaan."
Diversiteit
Het probleem zit, stelt zij, in de diversiteit. "Wat redelijk binnen handbereik ligt, is het moment dat auto's zelfstandig op de snelweg kunnen rijden. Er zijn nu al diverse systemen waarmee je op de snelweg niet meer hoeft te sturen, te remmen of gas te geven. Die systemen werken echter nog niet feilloos. Naar verwachting zullen die problemen rond 2020 tot het verleden behoren. Maar het gaat nog veel langer duren voordat auto's je zelfstandig onder alle omstandigheden en snel genoeg overal naartoe brengen waar je wilt. Dan moet je eerder denken aan 2080. Het alternatief voor de tussentijd is – en daar wordt nu aan gewerkt – dat er auto's zijn die dat wel kunnen in een specifiek getraind gebied. Auto's die daar alle ingewikkelde situaties kennen, weten waar gevaarlijke kruispunten zijn, et cetera. Zeg maar: een robottaxi waarvoor je geen rijbewijs meer nodig hebt, maar die je ook niet overal heen kan brengen."
En net als Brookhuis elders in dit blad constateert zij dat de mens er ook nog niet mee kan omgaan. "In potentie kan technologie bijdragen aan een veiliger verkeer. De zelfrijdende functies die nu al beschikbaar zijn, zorgen voor extra oren en ogen. Die functies brengen je iets, maar mensen zijn adaptief. Daarmee bedoel ik dit: ze passen zich aan de systemen aan. Stel: je hebt een systeem dat jou op de snelweg binnen de rijstroken en op afstand houdt, dan vind je dat eerst spannend, maar algauw vind je het fijn en pak je je telefoon om te gaan appen. Hoewel je weet dat je moet opletten. Het doel van de zelfrijdende auto is dat je aandacht kan verslappen, maar in de overgangsfase is dat een risico omdat de technologie nog niet perfect werkt."
Mens rijdt beter
"Vaak wordt gezegd: 90 procent van de verkeersongelukken gebeurt door menselijk falen, dus als we de mens uit het traject halen, gaat alles beter. Dan roep ik: in 99 procent van de gevallen gaat het goed door menselijke capaciteiten. Laten we niet vergeten dat de mens nu nog steeds veel beter autorijdt dan een robot. In de overgangsfase waarin we zitten vragen we iets aan mensen waarvan de wetenschap heeft aangetoond dat we er slecht in zijn. Namelijk: je hebt een taak, die taak nemen we van je af, maar je bent er nog wel verantwoordelijk voor."
"Waar ik wel een grote meerwaarde van verwacht, is van zelfrijdende auto's die met elkaar zullen communiceren. Voertuigen die niet met andere auto's 'praten' zijn dan een soort stoorzender, maar ik verwacht niet dat ik nog meemaak dat je als mens helemaal niet meer achter het stuur mag zitten en ik ben toch van plan heel oud te worden."
Auto's zonder veiligheidsgordels
Ook de 'adoptiebereidheid' door de goegemeente is een uitdaging. "Er rijden nog steeds oude auto's zonder veiligheidsgordels rond. Zo zullen er ook nog heel lang auto's blijven rijden die door een mens bestuurd worden."
En wat te denken van de interactie met andere weggebruikers. "De zelfrijdende auto lost niet alle verkeersproblemen op. Bovendien denk ik ook aan andere weggebruikers. Met name aan fietsers, voetgangers en kinderen. Hoe leg je een weg aan zodat er weinig interactie is tussen sterke en zwakke verkeersdeelnemers? Waar kun je het best een school bouwen? Ook verkeerseducatie blijft belangrijk. Het is zaak dat Veilig Verkeer Nederland alle ontwikkelingen op de voet blijft volgen, zowel op het gebied van passieve als actieve veiligheid. Nieuwe technieken zijn heus geen wondermiddel dat alle problemen oplost. Nul verkeersslachtoffers is een mooi streven, maar het is dubieus of we dat ideaal ooit zullen bereiken. Daarom blijft de inzet voor meer verkeersveiligheid geboden."
Aansprakelijkheid bij zelfrijdende auto
En de aansprakelijkheid bij een ongeval is ook een issue. Is de fabrikant straks aansprakelijk als het misgaat met de zelfrijdende auto? "De maatschappelijke acceptatie van ongelukken veroorzaakt door een zelfrijdende auto zal lager zijn dan bij door mensen veroorzaakte ongevallen. Wat het juridische aspect betreft, zeggen deskundigen: pas als een auto niet doet wat een fabrikant belooft, is deze aansprakelijk."