'Ik verbaas me regelmatig hoeveel geld mensen in een zakelijk avontuur stoppen zonder dat ze weten wat ze kunnen verwachten'
Franchising is een veelgebruikte methode in de rijscholenbranche om 'voor jezelf' te beginnen. Maar uit de verhalen in de edities van oktober en november over NXXT weten we dat dit niet allemaal even vlotjes verloopt en dat er veel gouden bergen worden beloofd waar hooguit een beetje glimmend blik valt te verwachten. We legden daarom aan de in franchising gespecialiseerde advocaat Kees Kan van Kan Vlassenroot Advocaten in Haarlem een aantal vragen voor, onder andere aan de hand van de contracten van NXXT, LesGO en QuickPRO. Het resultaat? Een waarschuwing voor iedereen die wil beginnen als franchisenemer.
Als er al eens nieuws over franchising in de landelijke media naar buiten komt, dan gaat dat meestal over een rel tussen een franchisegever en zijn franchisenemers. Veelal ontstaat dan het plaatje van de almachtige franchisegever tegenover Calimero de franchisenemer. Advocaat Kees Kan kan wel meegaan in dit beeld: "Er gaat veel meer goed dan fout binnen franchising, maar er gaat ook veel mis en in die gevallen gaat het dan vaak ook heel erg mis. Over het algemeen zie je dat partijen enorm in elkaar verstrengeld zijn geraakt. Maar laat daar geen misverstand over bestaan: de positie van de franchisenemer ten opzichte van de franchisegever is gemiddeld genomen zwakker dan andersom. Om die reden is het ook goed dat de Nederlandse Franchisecode er is (zie kader). Ik hoop dat die snel wet wordt."
Schrijnende gevallen
Kan kent vanuit zijn praktijk echt schrijnende gevallen van franchisenemers die het afleggen tegen de doorgaans financieel sterkere franchisegever. "Er zijn franchisegevers die misbruik maken van hun financieel sterkere positie. Ik ken daar helaas te veel voorbeelden van. Recent had ik nog een voorbeeld dat exemplarisch was wat mij betreft. In de rechtbank stond een franchisenemer voorafgaand aan een kort geding stijf van de stress op de gang te wachten totdat de zitting zou beginnen; wat verderop stonden vertegenwoordigers van een grote franchisegever met een leger advocaten en adviseurs ontspannen en opgewekt te kletsen in afwachting van de zitting. Dat verschil in beleving was schrijnend en veelzeggend om te zien."
Een goede start
Kan heeft inmiddels vele tientallen zaken gedaan en hij weet – maar dat is geen raketwetenschap – dat alles begint bij een goede start. "Want hoe gaat dat in de praktijk: iemand wil gaan ondernemen, komt in aanraking met een franchisegever en hij of zij wordt enthousiast over het mooie verhaal dat wordt voorgespiegeld. Je hoort alle mooie voordelen en vaak wordt verteld dat er al veel franchisenemers zijn aangesloten, dus het moet wel goed zijn. 'Wees onderdeel van het succes', wordt voorgehouden en daardoor worden mensen snel enthousiast en minder kritisch ten aanzien van de werkelijke succeskansen en de franchiseorganisatie. Of je kunt stellen dat de franchisegever per definitie met 1-0 voor staat? Dat is wat boud, maar de franchisegever heeft wel altijd een grote informatievoorsprong. Daarbij komt dat ook de kandidaat-franchisenemer niet altijd in de wieg is gelegd om ondernemer te zijn. Maar als het fout gaat, zie je vaak dat er te weinig ondersteuning is van de franchisenemer. Of dat het verdienmodel toch niet deugt, dat kan ook."
Je ziet vaak dat een franchisenemer die zich niet meer senang voelt direct stopt met het betalen van de afgesproken fee vanuit het adagium: 'De franchisegever komt zijn afspraken niet na, dus hoef ik dat ook niet te doen.' Kunt u dat begrijpen?
"Begrijpen wel, maar dat is niet altijd verstandig. Nogmaals, veel ellende kan worden voorkomen door als aspirant-franchisenemer onderzoek te doen naar wat voor vlees je in de kuip hebt. Je moet, dat adviseer ik met klem, gaan praten met ondernemers die al bij de club zitten. En dan niet met franchisenemers die de franchisegever aanreikt, maar met iemand die niet is voorgekookt om een lovend verhaal af te steken. Het is ook goed om na te gaan of er een franchiseraad is en zo ja, raadpleeg die dan. Vraag bijvoorbeeld de notulen op van de laatste vergaderingen, daar is niets mis mee. Het is gebruikelijk dat franchiseorganisaties bij ongeveer 15 tot 20 vestigingen een franchiseraad of -vereniging hebben, hoewel dat geen wet is. Is die er niet terwijl er veel meer franchisenemers zijn, dan is dat geen goed signaal. Ook moet je onderzoeken of wat je kunt verdienen reëel is en wat de structuur van de fee is."
"Dit zijn allemaal zaken in het begintraject. Heb je dan nog interesse, dan gaan de besprekingen verder en krijg je de beoordeling van het contract. Voor alles geldt: bij twijfel niet doen. Ik spreek regelmatig gedupeerde ondernemers die zeggen dat ze wel twijfels hadden, maar er toch aan zijn begonnen. Te weinig echte informatie en geen goed gevoel zijn twee belangrijke indicatoren dat je het niet moet doen."
"Stap je in en heb je als franchisenemer eenmaal het idee dat het niet goed gaat, meld dat dan onmiddellijk bij de franchisegever en bewaar de mail- of appwisseling. Dossiervorming is altijd belangrijk, ook nu, want zo kun je aantonen dat je aan de bel hebt getrokken. Gebeurt er dan niks of word je aan het lijntje gehouden, pas dan kun je op een gegeven moment overwegen de fee niet te betalen. Maar dat doe je niet meteen."
Heeft u het idee dat, in het algemeen, mensen te lichtzinnig ja zeggen tegen franchising?
"Mijn ervaring is dat in de gevallen dat het misgaat de ondernemer vaak te enthousiast en door een roze bril de zaak heeft benaderd. Ik verbaas me regelmatig hoeveel geld mensen in een zakelijk avontuur stoppen zonder dat ze echt weten wat ze kunnen verwachten."
Is het raadzaam om vanaf het begin u of een andere deskundige als adviseur in te schakelen?
"Als je zelf niet over de kennis beschikt om een contract goed te lezen, dan is dat zeker aan te raden. Voorkomen is beter dan genezen."
*****
Vooruitlopend op het gesprek sturen wij Kees Kan de franchisecontracten van NXXT, LesGO en QuicoPRO op, zodat hij deze kan beoordelen. Dit zijn slechts drie van de tientallen franchisecontracten die er zijn in de rijscholenbranche, maar ze zijn qua aantallen aangesloten rijscholen wel heel belangrijk. NXXT is bijvoorbeeld de grootste franchiseorganisatie in deze sector. Graag hadden we ook het contract van de ANWB voorgelegd, maar daar hebben we niet de hand op kunnen leggen. We weten dus niet in hoeverre het contract van de ANWB (dit zijn voornamelijk grote rijscholen) afwijkt van die van de drie andere organisaties. We weten wél dat de contracten van NXXT, LesGO en QuickPRO op een aantal onderdelen sterk op elkaar lijken, maar aan de andere kant ook op belangrijke punten van elkaar verschillen (zie ook het kader).
Wat viel u zoal op?
"Allereerst dat de maandelijkse fee in deze drie contracten een vast bedrag is. Ik vind dat per definitie in strijd met de gedachte achter franchising. Franchising is samen succes hebben en samen eventuele problemen het hoofd bieden. Een vaste fee vind ik daarom niet gezond. Zowel franchisegever als franchisenemer moet een prikkel hebben om te streven naar een maximale exploitatie en omzet/rendement, dat is de gedachte die volgens mij de basis moet zijn van franchising. Los van het feit dat ik rond de tweehonderd euro per week exclusief btw veel geld vind. Met een lesprijs van gemiddeld 35 euro rij je dus elke week de eerste zes uur om de fee te kunnen betalen. Dan hou je nog vier dagen over om geld te verdienen en dan hebben we het over ondernemers die een volle week werken. Bij parttime wordt het nog schever."
"Het viel me verder op dat in het contract van NXXT het allereerste artikel onder de verplichting van de franchisenemer de wekelijkse betaling van de fee is. Meestal zie je een andere volgorde en komt betaling van de fee niet vooraan in het contract. Je legt eerst vast welke verplichtingen er zijn jegens elkaar en meestal daarna pas de fee."
"Ten derde viel mij in de contracten op dat de verhouding van de verplichtingen die de franchisenemer heeft ten opzichte van die van de franchisegever in alle drie de contracten scheef zijn. Het is gebruikelijk dat de franchisenemer meer verplichtingen heeft dan de franchisegever, maar dit is wel erg scheef."
"Specifiek bij NXXT viel me op dat de zes verplichtingen van de franchisegever niet alle zes evenveel voorstellen. Artikel C is de verplichting 'De Franchisenemer te voorzien van een volle lesagenda' en artikel D is de 'Leerlingen aan te nemen en deze in te schrijven in de leerlingenadministratie'. Die wijken niet veel van elkaar af, dus dat is een wassen neus."
"Deze is ook bijzonder: 'NXXT verbindt zich overeenkomstig de algemene voorwaarden te handelen of na te laten'. Ik neem aan dat we het dan hebben over de algemene voorwaarden die NXXT heeft opgesteld en die haar belangen dienen. Dus dit ís een verplichting van de franchisegever, maar het is in feite een verplichting van de franchisenemer. Van die zes verplichtingen van de franchisenemer blijven er misschien drie over."
"En er is er één die ik nog niet eerder ben tegengekomen: 'Tussentijdse beëindiging van de franchiseovereenkomst is uitgesloten. Mocht een rechter de franchiseovereenkomst op verzoek van de franchisenemer ontbinden, dan blijft de franchisenemer gehouden om ter compensatie de resterende termijnen franchisefee te voldoen die de franchisenemer verschuldigd zou zijn indien hij het franchisecontract zou uitdienen.' Dus: een rechter bepaalt dat ontbinding van het contract terecht is, maar de franchisenemer zou dan volgens het contract gehouden zijn om alle termijnen alsnog te voldoen. Dat houdt bij geen enkele rechter stand, is mijn inschatting."
Een aantal (voormalige) franchisenemers valt erover dat er wel leerlingen worden aangedragen, maar dat de kwaliteit van deze leerlingen nergens wordt omschreven, zodat er geen helderheid is over het feit dat de leerlingen die zijn aangedragen ook daadwerkelijk lessen gaan volgen. Is dat een zwak punt?
"Voor de franchisenemer wel, absoluut. Er moet een nauwkeurige kwaliteitsomschrijving zijn van wat een lead is, lijkt mij. Als franchisenemer loop je daarin een groot risico."
Bij NXXT gaat het om een contract van vijf jaar. Vindt u dat lang?
"Je ziet vaker contracten van vijf jaar, maar dan gaat het veelal om retailfranchises waarbij aanzienlijke investeringen moeten worden gedaan in bijvoorbeeld een bedrijfs- of winkelpand; die investeringen moeten dan worden terugverdiend en daarvoor is een wat langere termijn nodig. Dat is hier niet aan de orde, dus vijf jaar is inderdaad lang."
Wij hebben ons laten vertellen dat het contract van NXXT ook soms wordt aangepast. Hoe kijkt u daar tegenaan?
"Als dat zo is dan is ook dat vreemd, want uitgangspunt binnen franchising is dat contracten van franchisenemers in principe hetzelfde zijn."
Is het normaal in franchiseland dat inkoopvoordelen voornamelijk in het voordeel zijn van de franchisegever?
"Dat gebeurt vaker, maar het is natuurlijk het beste als de franchisegever hier volledig transparant over is naar zijn franchisenemers toe. De franchisenemers dragen immers ook bij aan die inkoopvoordelen en dan is het redelijk dat zij daarvan ook profiteren. Als dat niet het geval is dan mag je daar best vragen bij stellen."
Heeft u zaken behandeld uit de rijscholenbranche?
"Jazeker, drie in totaal. Daarbij ging het in hoofdlijnen om de slechte verdiensten en om de lage kwaliteit van de leads. In deze gevallen heb ik geadviseerd en uiteindelijk heeft er niet één geleid tot een proces."
Nu u dit allemaal hebt gelezen: zou u onder deze voorwaarden beginnen als franchisenemer in de rijscholensector?
"Nee."
