Roekeloos rijden mag niet, maar wat is roekeloos?
Grote kans dat u weleens tegen een leerling hebt gezegd dat hij (waarschijnlijk) of zij roekeloos rijdt. Van Dale zegt erover 'in hoge mate onvoorzichtig', maar in de wetgeving rond verkeersongevallen is het een begrip waar al jaren mee wordt geworsteld.
Vrijwel elke keer wanneer er een ongeval gebeurt waarbij een bestuurder te snel reed, of met drank op, en er vallen slachtoffers, komt er een discussie op gang in het geval de rechter een taakstraf heeft opgelegd. 'Hoe kan het nou dat iemand daarmee weg komt?', is de algemene teneur. Het is dan ook niet voor niks dat minister Blok van Veiligheid en Justitie werkt aan wetgeving die daders van dit soort ongevallen zwaarder moet afrekenen. Maar zelfs dan blijft er waarschijnlijk licht te zitten tussen wat de goegemeente als roekeloos ervaart en wat de rechter vindt dat roekeloos wordt en welke straf wordt opgelegd.
Artikel 175 lid 2
De feiten lijken helder. Artikel 175 lid 2 van de Wegenverkeerswet zegt er onder andere dit over:
1. Overtreding van artikel 6 wordt gestraft met: a. gevangenisstraf van ten hoogste drie jaren of geldboete van de vierde categorie, indien het een ongeval betreft waardoor een ander wordt gedood; b. gevangenisstraf van ten hoogste een jaar en zes maanden of geldboete van de vierde categorie, indien het een ongeval betreft waardoor een ander lichamelijk letsel wordt toegebracht.
2. Indien de schuld bestaat in roekeloosheid, wordt overtreding van artikel 6 gestraft met: a. gevangenisstraf van ten hoogste zes jaren of geldboete van de vijfde categorie, indien het een ongeval betreft waardoor een ander wordt gedood; b. gevangenisstraf van ten hoogste drie jaren of geldboete van de vierde categorie, indien het een ongeval betreft waardoor een ander lichamelijk letsel wordt toegebracht.
Zwaardere straffen
Bewezen roekeloosheid zorgt dus voor zwaardere straffen. Maar rechters worstelen erg met het begrip roekeloosheid. Uit twee arresten die door de Hoge Raad zijn gewezen, blijkt helder dat rechters goed moeten motiveren wat roekeloos is én er blijkt dat wat in gewone mensentaal roekeloos wordt genoemd in juridische uitspraken een andere dimensie heeft. Op de website van De Boer & Egberts Advocaten (DBE) in Leeuwarden lezen we er onder andere dit over: "De rechter zal zodanige feiten en omstandigheden moeten vaststellen dat daaruit is af te leiden dat de verdachte zich buitengewoon onvoorzichtig heeft gedragen waardoor een zeer ernstig gevaar in het leven is opgeroepen en dat de verdachte zich daarvan bewust was, althans had moeten zijn."
"Belangrijk is dat de normaal tot een verhoging van het wettelijk strafmaximum leidende gedragingen, zoals bijvoorbeeld te hard rijden, rijden onder invloed van alcohol of drugs of geen voorrang verlenen, op zichzelf onvoldoende zijn voor het aannemen van de zwaarste schuldvorm. Het feit dat de gevolgen van het ongeval zeer ernstig zijn maakt dat niet anders."
De borreltafel
"Bij gesprekken aan de borreltafel wordt dit niet altijd begrepen en wordt, gelet op de ernstige gevolgen van zo'n ongeval, regelmatig gepleit voor zwaardere straffen "omdat iemand weer eens wegkomt met een taakstraf". Een genuanceerde benadering is echter geboden. De rechter heeft voldoende tools in handen om de 'juiste' straf op te leggen als het tot een bewezenverklaring komt. Daarbij moet de rechter alle relevante feiten en omstandigheden wegen. De zwaarste straf is alleen op zijn plaats als aan de delictsomschrijving is voldaan en roekeloos rijgedrag niet alleen wordt vastgesteld, maar ook deugdelijk wordt gemotiveerd."
Zwaarste vorm van schuld
We raadplegen ook rechtennieuws.nl en daar lezen we onder andere: "Door onder invloed van alcohol of door veel te hard rijden een ongeluk veroorzaken is volgens de Hoge Raad onvoldoende om te worden veroordeeld voor roekeloos een ongeluk veroorzaken. Waarom ziet de Hoge Raad dat zo? Voor onder invloed en door te hard rijden dood of zwaar letsel veroorzaken bestaat in het strafrecht al een aparte strafverzwarende bepaling, waarvoor aan de schuldige een substantiële gevangenisstraf kan worden opgelegd. Dat heeft tot gevolg dat de wettelijke bepaling die een ongeluk veroorzaken door roekeloosheid - de zwaarste vorm van schuld - strafbaar stelt, ook zwaardere eisen inhoudt. Er moet dus nog meer aan de hand zijn dan onder invloed zijn of veel te hard rijden wil een veroordeling kunnen volgen voor, wat de wet noemt, roekeloos dood of letsel veroorzaken. Als de wetgever dit anders wil, moet hij de wet aanpassen zodat onder invloed of te hard rijdend een ongeluk veroorzaken, als roekeloos kan worden bestraft."
Veroordelingen
Begin dit jaar bleek wat dit in de praktijk kan betekenen. Uit onderzoek van het Fonds Slachtofferhulp blijkt dat er de afgelopen jaren minder verkeersovertreders zijn veroordeeld voor roekeloos rijden, omdat de Hoge Raad een strenge definitie daarvan hanteert. "Door deze jurisprudentie worden de rechters in een streng keurslijf gedrukt", liet Barbara den Uijl van de Raad voor de rechtspraak, die spreekt namens de rechters, tegenover de NOS weten.
Alleen veel en veel sneller rijden dan de toegestane maximumsnelheid is op zich geen roekeloos rijgedrag. De Hoge Raad stelde, om het allemaal wat duidelijker te maken, drie criteria op: iemand moet zich buitengewoon onvoorzichtig hebben gedragen, hij moet een zeer ernstig gevaar hebben veroorzaakt en hij moet zich daarvan bewust zijn geweest.
Kat-en-muisspel of een wedstrijd
"In de praktijk betekent dat veroordelingen wegens roekeloos rijden alleen standhouden bij de Hoge Raad als er sprake was van een kat-en-muisspel of een wedstrijd. Het is een paar keer voorgekomen dat een vonnis van de rechter voor roekeloos rijden bij de Hoge Raad werd vernietigd", staat verder in het bericht. En Den Uijl noemt het moeilijke materie. "Als iemand met alcohol op 180 gaat rijden, vinden wij dat roekeloos, maar hij wordt dan niet altijd voor roekeloos rijgedrag veroordeeld. Mensen snappen dat vaak niet."
Meer armslag
De strafrechters zouden graag meer armslag krijgen dan de Hoge Raad nu toestaat op basis van de wet. "Strafrechters kunnen het niet zelf oplossen, dat moet de Hoge Raad of de wetgever doen. Als de politiek constateert dat dat een probleem is, dan moet een van de twee dat oplossen. De wetgever is dus aan zet. Hiervoor is een politieke meerderheid nodig", concludeert de Raad voor de rechtspraak.
Bronnen: De Boer & Egberts Advocaten, NOS, Rechtennieuws.nl