'Je moet alleen nieuwe verkeersborden ontwerpen als er andere verdwijnen'
Niet heel vaak komen er in Nederland veertien nieuwe verkeersborden bij. Op 1 juli gebeurde dit wel en dat is best opmerkelijk. Het was Cees Prins' (65) laatste kunstje, want inmiddels is hij met pensioen. Wie is hij, hoe zijn deze borden tot stand gekomen, hoe vindt hij ze en heeft hij nog een wens ten aanzien van verkeersborden? Deze en andere vragen legde Rij-instructie hem voor.
Cees Prins, die je zijn 65 jaar niet aanziet, studeerde jaren geleden af in de richting weg- en waterbouw, maar kwam voor zijn stage door omstandigheden op de afdeling Verkeer in de gemeente Enschede. "Dat was helemaal niet de bedoeling, maar 'verkeer' was een schot in de roos", lacht hij. Na zijn diensttijd kwam hij dan ook op eenzelfde afdeling in de stad Groningen, waar hij meteen kon meewerken aan het beroemde en beruchte verkeerscirculatieplan. Lachend: "Ja, dat heb ik mede bedacht." Waarna hij duidt: "Toen dat uitgevoerd werd moesten er in de stad in één nacht rond 1400 verkeersborden worden vervangen, waarvan een groot aantal nieuw was." De voorbereiding ging niet helemaal goed. "De politie vertelde met het toenmalige RVV in de hand dat heel veel borden niet rechtsgeldig waren. Maar daar was ik het niet mee eens. Een voorbeeld: wij hadden onderborden geplaatst met het woord 'uitgezonderd' en dat moest volgens de politie behalve zijn, omdat men vond dat 'uitgezonderd' een germanisme was. Toen ben ik me echt goed gaan verdiepen in het RVV."
Ring
Nog steeds in Groningen legde Prins met collega's de basis voor het verkeersbord dat aanduidt dat er een ringweg is: de aanduiding 'Ring' was geboren. "Maar dat vond de ANWB niet leuk. Die kwam op hoge poten naar de gemeente met de vraag: Hoe komt Groningen aan het officiële bord 'Ring'? "Ach, ik heb zo mijn contacten."
Commissie Verkeerstekens
Ergens halverwege de jaren tachtig verhuisde Prins als verkeerskundige en verkeersontwerper naar Breda, waar hij zich ook weer mocht toeleggen op alle verkeersborden in de stad en vandaaruit werd hij gevraagd voor de Commissie Verkeerstekens van de NEN en het CROW. Dat bepaalt onder andere de normering voor de omvang en tekens op verkeersborden in Nederland, waarbij Nederland trouwens tot 2008 op een eiland binnen de EU leefde. "Tot 2008 hadden we in Nederland onze eigen inzichten, zeg maar. Maar Nederland ratificeerde in 2008 het Verdrag van Wenen uit 1968, hetgeen onder andere betekent dat wij ons houden aan de richtlijnen voor verkeersborden die in alle landen gelden die dit verdrag hebben ondertekend", legt Prins uit.
Uitgezonderd
Even terug in de tijd: In 2005 hield het Nederlands Normalisatie Instituut (NEN) een congres 'Europese normalisatie'. Onder andere het verbodsbord met daaronder een uitsluiting werd ter discussie gesteld. Prins: "Dat bord is eigenlijk een negatieve uitlating, terwijl je heel veel beter vanuit een positieve invloed kunt benaderen. Dus niet 'Verboden voor alle voertuigen behalve autobussen' maar 'Rijbaan of -strook uitsluitend ten behoeve van lijnbussen'. Dus een blauw bord met een bus erin. Als voorbeeld werd de A16 bij Rotterdam genomen. Daar is een doelgroepenstrook met de tekst 'Uitgezonderd vrachtwagens en bussen'. Voor de kenner: het gaat om bord C12. Maar het Nederlandse woord uitgezonderd zegt niet één buitenlander iets. Terzijde: ik vind sowieso dat je zo veel mogelijk teksten moet vermijden. Je kunt niet helemaal zonder, maar bij voorkeur moet het bord het doen."
Nieuwe verkeersborden
Het idee werd opgepakt en Prins werd projectleider van de commissie die de komst van uiteindelijk veertien nieuwe verkeersborden mocht voorbereiden. Het frappante hierbij is dat deze borden in bijvoorbeeld Duitsland al werden gebuikt. Hetgeen de vraag opportuun maakt: waarom werden die borden dan niet gewoon ingevoerd in Nederland als ze zo goed zijn? Prins: "Dat heeft dus te maken met het feit dat het Verdrag van Wenen nog niet was geratificeerd door Nederland. Ik sta er ook zo in zoals u schetst, maar juridisch zit dat anders in elkaar."
In eerste instantie zouden de borden op 1 januari worden ingevoerd, maar het is een paar keer uitgesteld en is 1 juli 2017 geworden. Waarom werd dit telkens uitgesteld?
"Dat zat niet in de veertien verkeersborden, maar in het concept-Koninklijk Besluit dat naar de Tweede Kamer was gestuurd, stond ook een verhaal over de milieuzones. Daar had de politiek problemen mee, waardoor het hele voorstel werd ingetrokken. Ja, ik zou ook denken: knip het los, maar zelfs ik weet als ambtenaar niet hoe ambtelijke molens soms malen."
Maar goed, ze zijn er. Wat voegen deze borden nou uiteindelijk toe aan het verkeersbeeld? Wordt het er rustiger, duidelijker of veiliger of wat anders op?
"Voor mij twee dingen. Het beeld wordt rustiger omdat je heel veel onderborden mist en de borden zijn daardoor ook duidelijker en herkenbaarder. En het zijn borden die je in bijna heel Europa tegenkomt, dat vind ik ook een groot pluspunt."
Vindt u alle nieuwe borden even duidelijk? Wij horen bijvoorbeeld wel geluiden dat niet iedere automobilist ze snapt, met name de borden die aangeven uitwijkplaats links of uitwijkplaats rechts van de weg?
"Ik kan me daar wel iets bij voorstellen, vooral als je het bord ziet als statisch plaatje. Maar als je zo'n bord ziet in de context van het verkeer wordt het een ander verhaal. Die borden zie je alleen op smalle polderwegen. En als je dan ook nog een ruimte ziet waar je kunt uitwijken, dan is het wel meteen helder wat ermee wordt bedoeld."
Heeft u het idee dat het aantal verkeersborden met deze nieuwe veertien klaar is of zijn er nog nieuwe denkbaar? Of beter is: wat ontbreekt er nog?
"In aanloop naar het antwoord wil ik allereerst stellen dat je alleen nieuwe borden moet ontwerpen als er andere door verdwijnen. Het moeten er niet meer worden, want er zijn er al zo veel. Maar welk bord nog ontbreekt... poeh, moeilijk hoor."
Laten we een voorzet geven: een helder verkeersbord dat aangeeft welke verkeersregels er gelden in een parkeergarage?
"Dat zou kunnen. Het aanwijzingsbord dat ergens een parkeergarage is, bestaat natuurlijk al, maar het is waar dat de snelheidslimiet in parkeergarages niet eenduidig is. Dan zie je weer iets over snelheid, daar weer een verbod voor aanhangers enzovoort. Je zou dat een omissie kunnen noemen."
Aan de andere kant: zijn er ook borden waar u afscheid van zou willen nemen? Ook weer een voorzet: de kindertekening die aangeeft dat iets een woonerf is, kan dat niet beter?
"Dat bord is ooit ontstaan in Delft in de jaren zeventig. De drang om dat te veranderen is niet zo groot, want woonerven worden niet meer aangelegd. Je ziet ervoor in de plaats steeds meer 30 km-zones. Het woonerf is een sterfhuisconstructie. Maar zolang er woonerven zijn, blijft dat bord wel bestaan."
En zou u een bord willen veranderen?
"In het RVV uit 1990 staat ook nog het bord 'Onbewaakte spoorwegovergang' en daarin wordt nog het beeld van een stoomlocomotief gebruikt. Dat is wel een heel oud beeld en ik zou best dat icoontje willen veranderen in een moderne trein."
En dan is er nog de wildgroei aan bewegwijzeringsborden. Ook weer een voorbeeld: de aanduiding 'Woonboulevard'. Dat zegt een buitenlander echt helemaal niets.
"Laat ik het in het algemeen stellen: er zijn wel wat onduidelijke bij en er zijn er heel veel. Maar de NBd, de Nationale Bewegwijzeringsdienst, is momenteel bezig met het ontwerpen van nieuwe pictogrammen zodat ook daar eenduidigheid in komt."
Is er ooit weleens onderzoek gedaan naar hoeveel bestuurders al die bewegwijzeringsborden zien?
"Ja, dat is 15 procent. Maar bij mijn weten is er nog nooit onderzoek gedaan naar de vraag hoeveel verkeersborden een weggebruiker maximaal ziet in een split second."
Hoe dan ook: steeds meer gemeenten schrappen in het bordenwoud en in steeds meer gemeenten zie je het fenomeen shared space, waarin geen voorrangsregels zijn afgesproken maar waarbinnen iedereen zijn eigen keus moet maken. Hoe staat u daarin?
"Met shared space zijn ze in Friesland begonnen, maar daar is het niet helemaal goed gegaan en zijn er weer een paar borden geplaatst. Blijkbaar zijn die toch nodig. Maar ik zie in Nederland ook veel voorbeelden van borden boven elkaar die totaal onnodig zijn of die zelfs afbreuk aan elkaar doen. Een parkeerverbod en een stopverbod boven elkaar, die combinatie kom je wel vaker tegen. En in een groot aantal steden worden wegen aangelegd en worden er meteen parkeerverbodborden geplaatst. Dat zit bij de prijs in lijkt het wel, en ontstaat uit een bepaalde onzekerheid. 'We vertrouwen het niet helemaal, dus laten we er voor de zekerheid nog maar een bord bij zetten': die gedachte."
"In Breda zijn we daar heel terughoudend mee. Hier hebben we in een aantal gevallen onszelf de vraag gesteld 'Gaat daar iemand überhaupt stoppen?' En als het antwoord nee is, bijvoorbeeld omdat het gewoon niet kan, dan is een stopverbod of parkeerverbod niet nodig. En dat is ook meteen het antwoord op de vraag of het goed is dat er borden verdwijnen. Alle borden die echt niets toevoegen kunnen weg, waarbij je wél nauwlettend moet opletten dat je juridisch geen spitsroeden loopt."
Iets heel anders en tot slot: de snorfiets. Er wordt beleid voorbereid waarbij gemeenten hun eigen beleid mogen hanteren ten aanzien van de snorfiets op de rijbaan, inclusief helmplicht, of niet. Is dat niet heel apart?
"Ik ben enige tijd terug door de gemeente Amsterdam gebeld. Amsterdam wil de snorfiets naar de rijbaan, maar had geen idee wat voor bord daarbij hoort. Ze stelden in eerste instantie een bord voor met een icoontje van een bromfiets uit het jaar nul en mede op mijn advies is dat aangepast. Dat bord ligt nu voor een advies ter inzage. Los daarvan: je kunt je best afvragen of het goed is dat gemeenten hun eigen verkeersregels maken. Het is natuurlijk best vreemd dat je bij een gemeentegrens zomaar met een bord wordt geconfronteerd dat je misschien niet eens kent omdat je het in jouw gemeente nooit ziet. Maar in dit specifieke geval zie ik geen bezwaren. Overigens, je ziet wel witte borden met een rode rand met het plaatje 'Brommers naar de rijbaan of fietspad', maar die hebben geen enkele juridische betekenis. Er is dus, kunnen we concluderen, nog wel het een en ander te wensen."
