'Moderne auto's hebben veel te veel bedieningspanelen'
Of het nu gaat om afleiding in het verkeer, rijden met een slok te veel op, of veel te hard rijden, landelijk verkeersofficier Achilles Damen kan zich er dagelijks nog druk over maken. "Ik wil dat iedereen die op de weg zit, op welke manier dan ook, uiteindelijk veilig thuis komt. Het aantal verkeersslachtoffers moet gewoon fors naar beneden!"
Tekst: Jaap Steenbergen/Verkeersknooppunt
Achilles Damen (55) krijgt er als officier van justitie zowel in de rechtszaal als ook op de weg mee te maken: mensen die met hun mobieltje bezig zijn. "Ze kijken soms hele films! Maar er zijn meer vormen van afleiding, denk aan het instellen van de navigatie of bestuurders die zich opmaken of zich scheren. Houd gewoon je aandacht op de weg!" Damen constateert dat er een eerste stap is gezet nu het aantal staandehoudingen in het verkeer de laatste maanden van 2016 eindelijk weer is gestegen. "Maar we zijn er nog niet, er kan echt nog wel een tandje bij. Ook zou het goed zijn als de politie weer meer energie in alcoholcontroles steekt. De pakkans moet omhoog omdat we weten dat alcohol in het verkeer heel veel ellende veroorzaakt."
Gewone mensen boeien
Verkeer heeft hem zijn hele professionele loopbaan geïnteresseerd. Het begon op de juridische uitgeverij waar hij adjunct-uitgever was. "Wij gaven veel boeken over verkeer uit. Wat mij boeit is dat het om gewone mensen gaat. Ze zijn onderweg en overtreden een norm of maken een grote of kleine fout. Soms met ultieme gevolgen, soms zelfs een ongeval met doden of zwaargewonden. Ineens wordt het dan een drama en mogelijk een strafzaak: die grens vind ik intrigerend. Mijn vraag daarbij is steeds: hoe kan ik een rol hebben in het veiliger maken?"
Verkeerszaken
Parket Centrale Verwerking Openbaar Ministerie (Parket CVOM) in Utrecht richt zich sinds 2015 – als speciaal parket – steeds meer landelijk op verkeerszaken. Damen was toen al 15 jaar officier van justitie in Almelo en twee jaar advocaat-generaal. En steeds had hij daarbij verkeer in zijn portefeuille. "Toen ik gevraagd werd om landelijk verkeersofficier te worden, voelde dat meteen goed en hoefde ik niet lang na te denken." Bij Parket CVOM werken inmiddels ongeveer 25 verkeersofficieren die in het hele land zittingen doen. Maar Damen staat als een van de woordvoerders meer op de voorgrond.
Direct contact op OM hoorzittingen
Zelf treedt hij nog wekelijks op als verkeersofficier. Wanneer een rijbewijs wordt ingevorderd, bij te snel rijden of alcoholmisbruik, bepaalt de officier van justitie of het rijbewijs moet worden ingehouden. Gaat het om zaken waarbij iemand voor het eerst is betrokken, dan kan het OM zelf een straf opleggen tijdens de OM hoorzittingen. "We mogen een werkstraf opleggen tot 180 uur en een rijontzegging tot zes maanden, maar geen vrijheidsstraf; een nieuwe manier van werken om de rechtspraak te ontlasten." Maar is er sprake van een ontkennende verdachte, recidive of slachtoffers, dan zal de rechter uiteindelijk uitspraak doen.
Direct contact
"Het mooie van zo'n OM hoorzitting is dat je heel direct contact hebt met mensen. Ze krijgen de ruimte om hun verhaal te doen. Ik leg dan ook uit waarom iemand het verkeer in gevaar heeft gebracht en wat het kan betekenen voor eventuele verkeersslachtoffers." Daarbij let Damen wel op de sociale en financiële situatie. "Stel, twee automobilisten rijden beiden met te veel drank op en beiden worden staande gehouden. Ze hebben allebei hetzelfde verhaal: gezellig, nog een Duveltje, en beiden voor het eerst betrapt. Allebei moeten ze verplicht een verkeerscursus van het CBR doen die ze zelf moeten betalen. De ene verdachte heeft een bijstandsuitkering en kan die cursus maar net betalen. De andere verdachte betaalt alles van de lopende rekening. De man met de bijstandsuitkering heeft dan eigenlijk geen geld meer voor mijn geldboete. Dan ga ik iets zakken met de geldboete en iets omhoog met de rijontzegging. Op die manier maken wij wel onderscheid."
ZSM Centraal 24/7 geopend
Voordeel van het nieuwe parket – speciaal voor verkeer – is dat de zaken steeds sneller op zitting staan. "In het verkeer moet er een snelle follow-up zijn. Wij hebben daarvoor ons eigen ZSM Centraal 24/7 geopend, zodat agenten die waar dan ook in Nederland het rijbewijs inhouden dit aan ons doorbellen, en 20 minuten later kunnen ze de overtreder de dagvaarding voor de zitting al meegeven. De duur van de rijontzegging en de hoogte van de geldboete moeten snel duidelijk zijn." Hij voegt er in één adem aan toe: "Om te sturen op het gedrag van mensen en m de verkeersveiligheid te vergroten. Al is er niets zo moeilijk als gedragsverandering."
Belangrijke rol voor rijinstructeurs
Volgens Achilles Damen is hierbij een belangrijke rol weggelegd voor de rijinstructeurs. Niet alleen focussen op het rijexamen, maar vooral ook op een goed en inzichtelijk rijgedrag dat aansluit op de actuele verkeersomstandigheden ter plaatse. Niet alleen aandacht besteden aan het leren van alle regels, maar vooral ook aan het door middel van coachen aanleren van een veilige verkeersattitude.
Te veel bedieningspanelen
Met spanning keek Damen uit naar de nieuwe cijfers over het aantal verkeersslachtoffers in 2016. In 2015 was er sinds jaren weer sprake van een stijging van het aantal dodelijke verkeersslachtoffers naar 621 en in 2016 was er wederom een stijging, naar 629. "Ik ben echt bezorgd over hoe het nu gaat. Ik heb ook in 2016 regelmatig zaken voorbij zien komen over verkeersongelukken waarbij de bestuurder op wat voor manier dan ook was afgeleid. Gelukkig zijn er steeds meer technieken waardoor je dat mobieltje gewoon niet kúnt gebruiken als je achter het stuur zit. Maar afleiding in het verkeer is méér. Moderne auto's hebben veel te veel bedieningspanelen en mediamogelijkheden. Ik zie soms mensen het journaal kijken achter het stuur."
Is dan een totaalverbod voor het bedienen van de telefoon in de auto niet de oplossing? "De minister van I en M is dit aan het onderzoeken. Afleiding is een van de prioriteiten van het Parket CVOM. Handsfree bellen was de eerste stap omdat je toen een mobiele telefoon vooral gebruikte om te bellen. De moderne mobiel is nu een computer die een steeds grotere rol in het leven inneemt. Dat is alleen niet te combineren met verkeerstaken en we moeten kijken hoe we de regels daarop kunnen aanpassen."
Gastcollege
Een aantal keren per jaar geeft Achilles Damen gastcollege op de Politieacademie. Onderwerp is dan wat er in een proces-verbaal van een ongeval moet staan om het OM voldoende materiaal in handen te geven voor een goede vervolging. "Het leuke daaraan is dat het me scherp houdt. De cursisten komen met hun eigen zaken die ze inbrengen in de les. Laatst was er bijvoorbeeld de vraag of een aanrijding in een carnavalsoptocht nu wel of niet binnen het bereik van de Wegenverkeerswet valt. Het staat nergens in de wet, maar voertuigen die met elkaar in optocht zijn is ook verkeer. Dus is het ook een verkeersongeval, en dus is de wegenverkeerswet van toepassing."
Dit artikel is eerder gepubliceerd in Verkeersknooppunt.