Theorie-examen: geen geluid, steeds meer beeld, steeds minder tekst
Het CBR toerde afgelopen maand door Nederland voor het examenplaatsoverleg. Het was overal druk, maar voor iedereen die niet geweest is én voor iedereen die alle nieuws nog even in alle rust wil doornemen, maakte Irma van den Berg een verslag van de avond in Leusden, waar de puntjes op de i werden gezet.
De presentatie van het CBR bevat onderdelen als rijvaardigheid - met een terugkoppeling naar de evaluatie van het rijexamen B - en over actualiteiten en ontwikkelingen in zowel het theorie-examen als bij de rijgeschiktheid.
Na de gebruikelijke humoristische kwinkslagen bij de introductie van de onderdelen van de avond, geeft examenmanager Schapers het woord aan de CBR-medewerkers Schoorlemmer (rijvaardigheid), Van Olst (theorie) en Kooiman (rijgeschiktheid).
In duidelijke presentaties wordt uitgelegd hoe we moeten omgaan met zelfstandig routerijden, bijzondere manoeuvres, situatiebevraging en zelfreflectie.
Examenonderdelen verkeerd uitgelegd
Schoorlemmer toont door middel van een stroomschema hoe de organisatie CBR en haar divisies is opgebouwd, terwijl het historisch overzicht toont hoe het rijexamen sinds 2008 is vernieuwd en aangevuld met onderdelen als hogere-ordevaardigheden (GDE-matrix), productieve vaardigheden (uitvoering bijzondere manoeuvres), gevaarherkenning, zelfstandigheid (routerijden) en zelfreflectie.
Sinds 1 maart 2009 zijn daar via de gebruikelijke CBR-kanalen nog andere wijzigingen aan toegevoegd, zoals het vervallen van de vaste coördinatiepunten. Omdat rijopleiders de examenonderdelen regelmatig anders interpreteren dan dat ze zijn bedoeld, waardoor ook hun leerlingen ze tijdens het rijexamen niet op de gewenste wijze uitvoeren, zijn deze onderdelen speerpunt van de inleiding.
Clusteropdrachten
Schoorlemmer legt uit: "Sinds de vervallen vaste coördinatiepunten is het rijden naar oriëntatiepunten opgenomen. Dit kunnen zichtbare gebouwen zijn of een voor de kandidaat bekend punt. De examinator kan dan bijvoorbeeld vragen of de kandidaat vanaf een bepaald punt weet hoe hij terug kan rijden naar het CBR. Of hij kan vragen: "Weet je waar je huis is?" Het onderdeel zelfstandig rijden duurt 10 tot 15 minuten. Als deze tijd nog niet is gebruikt, kan de examinator nog een extra opdracht geven. "Clusteropdrachten kunnen eventueel ook rijdend gegeven worden", vervolgt Schoorlemmer.
Een evaluatie over het vernieuwde rijexamen onder 314 examinatoren en 667 rijopleiders met betrekking tot het onderdeel zelfstandig rijden leert overigens dat de clusteropdrachten als minst fijn worden beschouwd.
Zelfstandig routerijden
Tijdens zelfstandig routerijden mag worden gebruikgemaakt van de ANWB-bewegwijzering of van andere routeborden en de examinator hoeft de keuze voor de vorm van zelfstandig routerijden niet vooraf aan te geven. Indien noodzakelijk mag de kandidaat tijdens het rijden verdere aanwijzingen vragen. Tijdens het rijden met navigatie is het bepalen van de routevariant zoals de snelste, economische of kortste, aan de examinator. Het adres van het CBR in de examenplaats moet in de favorieten staan. Overigens mag de smartphone tijdens de examenrit worden ingezet als navigatiesysteem.
Bijzondere manoeuvres
Het wegrijden na een stop- of parkeeropdracht is onderdeel van de bijzondere manoeuvre als afwijkend gedrag bij het wegrijden in relatie staat tot die bijzondere manoeuvre. Als de kandidaat een bijzondere manoeuvre op eigen initiatief uitvoert omdat hij bijvoorbeeld de route niet meer weet, verkeerd is gereden of omdat de navigatie daar opdracht toe geeft, kan dat ook als bijzondere manoeuvre worden aangemerkt. Tijdens het zelfstandig routerijden is het toegestaan om een parkeeropdracht, stopopdracht of hellingproef te laten uitvoeren.
Situatiebevraging en zelfreflectie
Situatiebevraging kan in de beoordeling worden betrokken en hoeft vooraf niet aangekondigd te worden. Over het zelfreflectieformulier bestaan ook de nodige misverstanden. Iemand uit de zaal is van mening dat in de formulieren staat dat de kandidaat het niet aan de examinator hoeft te laten zien. Volgens de examinatoren staat het er wel. Er is wat onduidelijkheid over, maar Schapers belooft dit verder uit te zoeken.
Ontwikkelingen theorie-examen
Het CBR benadrukt andermaal het belang van een goede voorbereiding op het theorie-examen. Nicoline van Olst geeft een heldere presentatie over de laatste ontwikkelingen. Anti-fraudemaatregelen, het feit dat het CBR een uitstekende relatie met de politie onderhoudt en de sleepvraag per 1 januari vormen een belangrijk onderdeel.
De sleepvragen zijn getest op 700 kandidaten en die vonden ze prettig. "Het theorie-examen wordt steeds aangepast. We zullen steeds minder tekst zien: de beelden spreken immers voor zich." Van Olst vertelt dat het medio 2017 mogelijk moet worden om nog eens naar een eerdere vraag terug te gaan, wat nu nog niet kan. Even markeren en parkeren om er later op terug te komen. Bij vrachtauto- en taxi-examens kan dat wel, maar bij bromfiets, motor en auto nog niet.
Geen geluid
Vanuit de zaal kwam de vraag waarom het gewone theorie-examen nog steeds geen geluid heeft. Van Olst: "Uit onderzoek is gebleken dat een vraag met beeld en geluid toch een overdaad oplevert. Voor de meeste kandidaten werkt het zonder geluid toch het best. Wie desondanks met geluid wil, kan kiezen voor het examen met extra tijd of voor een individueel begeleid examen. Het reguliere examen is en blijft zonder geluid. Overigens kunnen individuele examens door de rijschool worden gepland indien er sprake is van een medische situatie. Het individuele examen duurt een uur. In andere gevallen zal er eerst een regulier of verlengd examen moeten hebben plaatsgevonden. De kandidaat kan het individuele examen zelf aanvragen nadat hij een verlengd examen heeft afgelegd."
In het Engels
Er kan overigens ook theorie-examen in het Engels worden gedaan." Op een vraag waarom er uitsluitend met tolken van Tolkennet wordt gewerkt, is het CBR kort. "Daar hebben wij nu eenmaal een overeenkomst mee. " Er volgt een waarschuwing dat een kandidaat die een tolk wil gebruiken eerst een afspraak moet maken met het CBR, want een andere tolk mag niet mee de examenzaal in. Daar bestaat veel onduidelijkheid over en het komt soms voor dat iemand zijn tolk 270 euro moet betalen terwijl hij er niets aan heeft.
Verder vindt iemand dat het CBR bij het ontwikkelen van de vragen meer aandacht heeft gehad voor fraudebestrijding dan voor het maken van zinvolle regelvragen. Men vindt dat er vooral te weinig vragen over voorrang en afslaan in het examen voorkomen. Het is dus mogelijk dat een kandidaat slaagt zonder dat hij de voorrang echt heeft begrepen. Het CBR neemt dit mee.
Eigen Verklaring en rijgeschiktheid
De meeste vragen hebben betrekking op de rijgeschiktheid en de Eigen Verklaring. "Soms wordt de Eigen Verklaring niet goed ingevuld. Nee moet eigenlijk ja zijn", stelt deskundige Martin Kooiman vast. Een examinator die tijdens het examen afwijkend gedrag waarneemt is altijd verplicht dit alsnog te melden. Een leerling die de Eigen Verklaring onjuist heeft ingevuld, zal wellicht nooit slagen. Iemand die niet rijgeschikt is, wordt niet vanzelf rijvaardig, hoeveel lessen hij ook volgt. "Probeer dus van tevoren met je leerling in gesprek te gaan." Onder veel geroezemoes wordt al snel duidelijk dat dit een heet hangijzer is. Velen vinden het uitermate lastig om bij een vermoeden van medische ongeschiktheid het gesprek aan te gaan met de leerling. Kooiman toont een dia met de checklist die wellicht meer houvast biedt bij het aangaan van een dergelijk gesprek. Deze checklist is eveneens te vinden op de site van het CBR.