Afbeelding
Foto: Hans Peijs

RIS-methode leidt tot minder stress bij examen

Wij weten nog amper iets van de stress die leerlingen ervaren tijdens de rijlessen. Bijvoorbeeld de vraag: wanneer wordt de meeste stress ervaren? is uiterst relevant. En ook geldt: tegenwoordig zijn hier hulpmiddelen voor, maar hoe betrouwbaar zijn deze?
In het wetenschappelijk onderzoek 'An ideographic study into the physiology and self-reported mental workload of learning to drive a car' van Matthijs L. Noordzij en Serena M. Dorrestijn in nauwe samenwerking met onze medewerkster rijschoolhoudster Irma van den Berg, verschaft de eerste inzichten. Eén belangrijke conclusie: de RIS-methode zorgt waarschijnlijk voor minder stress tijdens het examen.

Er wordt wel eens met enig dedain over gesproken, maar het vak van rijinstructeur is bepaald geen makkie. Een rijinstructeur moet letten op de omgeving, het verkeer, de tijd en tegelijkertijd ook op het leerproces en de mogelijkheden van de leerling. Alles wat kan helpen om zijn taak te ontlasten, is dan ook mooi meegenomen. Tegenwoordig is er technologie beschikbaar die de mentale staat van de leerling bijhoudt. En wellicht is dit een handige tool voor de rijinstructeur. Helaas is er weinig informatie beschikbaar over de betrouwbaarheid van deze technologie. Daarnaast is de vraag opportuun of deze technologie een gedeeltelijke 'vervanging' is voor de rijinstructeur of een bijdrage is aan de taken van de rijinstructeur.

Eerste stap
In dit onderzoek wordt een eerste - nog voorzichtige - stap gezet om de betrouwbaarheid te testen van een nieuw type biosensor (de zogenoemde Q Sensor die om de linkerpols wordt gedragen) en er wordt gekeken naar de relatie tussen zelfevaluatie (self-assessment) van cognitieve werkdruk en de psychologische metingen die de zogenoemde 'electrodermal activiteit' (EDA) van de leerling meet tijdens rijlessen. Het begrip electrodermal activity (EDA) wordt als een soort standaard gebruikt in verkeersonderzoek. EDA meet voornamelijk stress of opwinding, maar ook werkdruk.

Methode
De gebruikte methode meet de geleiding of weerstand van de huid volgens de zogeheten RSME-methode (Rating Scale of Mental Effort). (Belasting Schaal Mentale Inspanning). Hierbij wordt aan de leerlingen die meewerken aan het onderzoek gevraagd om door middel van een kruisje op een schaal van 0 tot 150 aan te geven hoe zij zich bij aanvang van de les voelen. Dit is de uitgangswaarde. Aan het einde van de rit geeft de leerling op dezelfde schaal aan hoe inspannend hij de rijles vond. De instructeur noteert de waarden die hij/zij bij aanvang van de les op de leerling van toepassing vindt en hoe hij/zij denkt dat de rijles VOOR de leerling is geweest zonder de waarde van de student te hebben gezien.

RIS
Goed te weten: tijdens het onderzoek zijn zes leerlingen (vier vrouwen en twee mannen in de leeftijd tussen 17 en 22 jaar) getest die de RIS-methode toepassen. Hiervoor is gekozen omdat dit op dit moment de beste lesmethode is. De belangrijkste vraag die wordt beantwoord is: daalt de stress bij de leerling structureel nadat drie kwart van het aantal lessen is gevolgd of niet?

De belangrijkste resultaten zijn:
- de Q Sensor is een betrouwbaar meetinstrument om EDA te meten tijdens rijlessen.
- Volgens de zelfrapportage en de resultaten van de Q Sensor nam de werkdruk toe naarmate de lessen vorderden. Dit staat haaks op de verwachting vooraf: er werd van uitgegaan dat de werkdruk naarmate de leerling meer vertrouwd zou zijn met de rijlessen zou afnemen. Let wel: dit beeld is algemeen en afhankelijk van het individu. Er waren ook kandidaten bij wie de stress wél afnam naarmate er meer rijlessen waren gevolgd. De stress nam toe tot 3-7 lessen voor het rijexamen. Na de piek vlak voor het rijexamen is er een snelle daling in druk te zien.
- De RSME-waarden kunnen makkelijk na elke les worden gemeten en kunnen worden gebruikt als een ruwe schatting van wat voor soort leertraject de leerling beleeft volgens zijn eigen ervaring (anders gezegd: je krijgt meer inzicht in de ervaring die de leerling beleeft).
- De traditionele lesmethode (geen RIS) legt de nadruk op het rijexamen waardoor er hoge levels van stress worden verwacht. In de RIS-methode wordt echter gebruikgemaakt van meerdere deelexamens. Als de rijopleiding nagenoeg is afgerond zijn de meeste vaardigheden die nodig zijn voor het behalen van het rijexamen gepasseerd. Hierdoor piekt het stresslevel tussen 3 tot 7 lessen voor het rijexamen naar beneden. Hier valt de conclusie uit te trekken dat RIS ervoor zorgt dat er minder stress is op het echte examen omdat de RIS toets als belangrijkste meting wordt gepresenteerd. Het echte examen wordt dan ervaren als gemakkelijker.
- De kwaliteit van de rijinstructeur (Irma van den Berg) is essentieel bij het peilen en verminderen van de stress. Irma is, zo blijkt, heel goed in staat de RSME-waarden van haar leerlingen in te schatten.

Vervolgonderzoek
Dit is een eerste onderzoek naar de stresservaringen van kandidaten en de resultaten schreeuwen om vervolgonderzoek. Dit kan zich richten op specifieke sterke kanten van psychologische meetinstrumenten. Het is ook interessant om uit te zoeken of EDA een goede indicator kan zijn voor het meten van piekmomenten. Daarnaast zouden verschillende rijmethodes systematisch moeten worden vergeleken, waarbij dan wordt gekeken naar de psychologische staat en de werkdruk. Wellicht rolt daar uit dat meerdere moderne methodes bijdragen aan minder stress en dat maatwerk moet worden geleverd.