Minister wil na rijontzegging rijbewijs ongeldig kunnen verklaren

ma 26 feb, 12:23

Gas op de plank met verkeershandhaving. Dat is de boodschap die demissionair minister Yesilgöz van Justitie en Veiligheid uitstuurt in een zogeheten verzamelbrief aan de Tweede Kamer met een aantal maatregelen die zij gaat nemen. Doel is de verkeersveiligheid te bevorderen.

Het gaat de laatste jaren de verkeerde kant op met het aantal verkeersdoden en –gewonden in het verkeer. Het aantal verkeersdoden lag in 2022 met 745 op het hoogste niveau sinds 2008. De cijfers over 2023 zijn nog niet bekend. De eerste signalen zijn dat deze iets minder droevig zijn, maar overhouden doet het allemaal zeker niet. Yesilgöz is hier wel klaar mee. “Ik ben me er zeer van bewust dat achter deze cijfers ongelofelijk veel leed schuilgaat. Het stijgend aantal verkeersslachtoffers is dan ook een zeer zorgelijke ontwikkeling die van ons allen inzet vraagt om het tij te keren”, schrijft zij aan de Tweede Kamer.

Haar inspanningen richten zich op twee hoofdpunten: het vergroten van de pakkans én effectief en streng straffen, daartoe onder andere aangezet door de Kamer. Zo is er een aangenomen motie van Kamerlid Songül Mutluer (GroenLinks) waarin de vraag wordt gesteld te onderzoeken in hoeverre de hoogte van het verkeersboetebedrag heeft bijgedragen aan de vergroting van de verkeersveiligheid. Dat onderzoek gaat er echter niet komen wat Yesilgöz betreft, omdat deze geen meerwaarde heeft. Ze verwijst daarbij onder andere naar een eerder onderzoek waaruit blijkt dat er wel degelijk een verband is tussen de hoogte van een verkeersboete en het overtredingspercentage. Elk procent boeteverhoging leidt tot ongeveer 0,2 procent afname van het aantal overtredingen.

Lastig uit te voeren

“Maar onderzoek naar het directe effect van de hoogte van boetes op de verkeersveiligheid is heel lastig uit te voeren. De verkeersveiligheid is van vele factoren afhankelijk, waaronder bijvoorbeeld de drukte op wegen, pakkans, preventieve maatregelen en maatschappelijke ontwikkelingen, zoals meer of minder alcoholgebruik in het verkeer. De hoogte van de boetes voor overtredingen zijn daar slechts een onderdeel van”, aldus Yesilgöz, die verder aangeeft dat het tijd wordt dat de Wet administratiefrechtelijke handhaving verkeersvoorschriften (Wahv) tegen het licht wordt gehouden. Yesilgöz: “Op grond van de Wahv (de Wet administratiefrechtelijke handhaving verkeersvoorschriften) worden circa 8 miljoen verkeersovertredingen per jaar verwerkt. Ik vind het van belang dat de Wahv geëvalueerd wordt. Deze wet is in 1992 in werking getreden en is nog niet eerder integraal geëvalueerd. Het is relevant om te weten of de afdoening van verkeersvoorschriften conform de doelen van de wet gebeurt en of zowel de inrichting van de wet zelf als de uitvoering daarvan efficiënt en effectief zijn en daarmee een positief effect op de verkeersveiligheid hebben.”

Meersporenbeleid

Minister Yesilgöz: Het stijgend aantal verkeersslachtoffers is een zeer zorgelijke ontwikkeling die van ons allen inzet vraagt om het tij te keren

Naar de mening van Yesilgöz is er naast streng en hard straffen van verkeersovertreders veel te winnen op het gebied van de inzet op het vergroten van de pakkans. Daarvoor wordt ingezet op een aantal sporen:

- Extra investeringen in elektronische verkeershandhaving (zie hiervoor het artikel op de pagina’s 12 en 13 in deze editie-red.).

- Verhogen aantal staandehoudingen.

De politie zet zich in om ook het aantal staandehoudingen verder te laten stijgen. Met resultaat. Uit de (voorlopige) cijfers van het CJIB over 2023 blijkt dat het aantal staande houdingen met een beschikking (boete) als gevolg in 2023 totaal 618.003 bedroeg. Dat is een flinke stijging ten opzichte van het totaal van 517.273 beschikkingen in 2022 en wat de minister betreft wordt er een tandje bijgeschakeld.

- Landelijke uitrol extra feiten handhaving verkeer BOA’s.

Buitengewoon opsporingsambtenaren (boa’s) krijgen structureel de bevoegdheid om te handhaven op verkeersovertredingen. In de gemeenten Breda, Harderwijk, Schouwen-Duiveland, Venlo en Zaanstad liep in het eerste half jaar van 2023 een pilot waarin door boa’s is gehandhaafd op een aantal lichte verkeersovertredingen, te weten het negeren van een rood verkeerslicht door fietsers en voetgangers, handheld telefoongebruik op de fiets en het niet voeren van juiste fietsverlichting. Dit was een vervolg op een vergelijkbare pilot in de gemeente Utrecht, die werd ingezet na een aangenomen motie in de Tweede Kamer. Uit die eerdere pilot bleek dat boa’s goed in staat zijn om de politie te ontlasten bij de verkeershandhaving. Zo deelden ze zelfs vier keer zoveel boetes uit als hun collega’s van de politie.

- Handhaving opgevoerde elektrische fietsen.

De veiligheid van fietsers in het verkeer is een grote zorg en een van de problemen is het opvoeren van elektrische fietsen. Om hier effectiever tegen te kunnen handhaven wordt door de politie een nieuwe rollentestbank in gebruik genomen. Deze kan, in tegenstelling tot het oude model, ook elektrische fietsen controleren op de trapondersteuning. Die ziet of er daadwerkelijk getrapt moet worden en of deze ondersteuning wel ophoudt bij een snelheid van meer dan 25 kilometer per uur. Er zullen tussen de 250 en 300 van deze nieuwe rollenbanken in gebruik genomen worden door de politie. Voor de zomer zullen alle eenheden in het bezit zijn van een nieuwe rollentestbank.

- Innovatief project aanpak verkeersveelplegers Oost-Nederland.

Yesilgöz: "Verkeersovertredingen zorgen voor gevaarlijke situaties en wetenschappelijk onderzoek toont een duidelijke relatie tussen overtredingen en ongevallen. Verkeersveelplegers vormen daarmee een gevaar voor de verkeersveiligheid. Vanuit die redenering is het Team Verkeer van de politie-eenheid Oost-Nederland gestart met een innovatief project om verkeersveelplegers bewust te maken van hun gedrag in het verkeer en te motiveren tot ander gedrag in het verkeer. Zij hebben dit gedaan door bijna 1500 verkeersveelplegers een ‘bewustwordingsbrief’ te sturen, waarin zij onder meer gewezen worden op de samenhang tussen overtredingen en ongevallen. Onder de verkeersveelplegers vallen bestuurders vanaf 16 jaar en ouder die in de periode oktober 2022 tot en met oktober 2023 minimaal vier keer persoonlijk zijn beboet (dus niet achteraf op kenteken) en daarbij twee keer of vaker staande zijn gehouden vanwege hun rijgedrag. Samen kregen zij 7651 boetes. Naast de bewustwordingsbrief wordt de groep verkeersveelplegers gemonitord door middel van een tijdelijke aandachtsvestiging in het landelijke politiesysteem. Hierdoor krijgt de politie direct informatie over de bewustwordingsbrief en de eerdere verkeersovertredingen. Het initiatief van de eenheid Oost-Nederland kan mogelijk een vervolg krijgen in de andere eenheden.”

Strenger straffen

Strenger straffen is een ander spoor waar de minister op inzet, maar ook in deze neemt zij niet alle adviezen van de Tweede Kamer over. Zo ligt er een motie van Kamerlid Bromet (GroenLinks-Pvda) die oproept om bij de herziening van de regelgeving rond alcohol in het verkeer het invorderen van rijbewijzen veel eerder mogelijk te maken. In de motie wordt daarbij verwezen naar het verschil in sanctie voor het rijden onder invloed in Nederland en Duitsland. In ons land ben je klaar met een boete van 425 euro, terwijl je in Duitsland meteen je rijbewijs moet inleveren. Volgens Yesilgöz is verlaging van de grens om het rijbewijs kwijt te raken niet aan de orde vanwege onder andere de jurisprudentie. Yesilgöz: “Het verlagen van de grens voor invordering van het rijbewijs zal er naar verwachting op neerkomen dat de officier van justitie in meer gevallen, omdat naar verwachting vaker een rijbewijs wordt ingevorderd bij een verlaging van het promillage, zal besluiten het rijbewijs al binnen de 10 dagen termijn terug te geven. Dit omdat het niet de verwachting is dat er een onvoorwaardelijke OBM (ontzegging van de bevoegdheid tot het besturen van motorrijtuigen-red.) zal worden opgelegd bij een lager promillage en het rijbewijs daarom niet langer ingehouden mag worden. Het verlagen van de invorderingsgrens heeft daarom naar verwachting weinig effect en zal vooral tot het heen en weer zenden van rijbewijzen en een extra belasting van de strafrechtketen leiden. Ook gelet op het feit dat de strafrechtketen momenteel al zwaar belast is, acht ik dit zeer onwenselijk. Daarom wil ik hier niet toe overgaan.”

Zij vervolgt: “Daarnaast ga ik graag in op de stelling in de overweging van de motie Bromet c.s. dat rijden onder invloed in Nederland met een geldboete van 425 euro zou worden bestraft. Conform de strafvorderingsrichtlijn bedraagt de boete voor first offenders bij de laagste promillages 300 euro. Deze loopt echter snel op naarmate het promillage hoger is en/of er sprake is van recidive, tot maximaal 1.100 euro. Bovendien wordt er bij hogere promillages en bij recidive veelal ook een OBM geëist en opgelegd en kunnen er bij de ernstiger overtredingen in plaats van geldboetes ook taakstraffen en gevangenisstraffen worden geëist en opgelegd. Het is dus zeker niet zo dat bestuurders die onder invloed rijden er altijd met een boete van 425 euro vanaf komen. Naast het strafrechtelijke traject wordt er bij rijden onder invloed in veel gevallen ook een melding gedaan aan het CBR voor een bestuursrechtelijke maatregel die meer gericht is op voorkoming van herhaling dan op bestraffing van het rijden onder invloed. Zo kan er een educatieve maatregel alcohol en verkeer worden opgelegd. Ook kan er door het CBR een onderzoek naar het alcoholgebruik worden opgelegd. Indien de cursus niet wordt gevolgd of de bestuurder als ongeschikt uit het onderzoek komt, kan het rijbewijs ongeldig worden verklaard door het CBR.”

Verbetering aanpak rijden onder invloed

Ondanks dat ze bepaalde ideeën niet overneemt, werkt Yesilgöz momenteel wel aan een ‘Verbetering aanpak rijden onder invloed'. Met het wetsvoorstel wordt voorgesteld de recidiveregeling ernstige verkeersdelicten te schrappen omdat deze onvoldoende effectief is, en drie nieuwe maatregelen te introduceren:

1) Het dadelijk uitvoerbaar kunnen verklaren van de rijontzegging. Hierdoor wordt een rijontzegging direct van kracht, ook in afwachting van een eventueel hoger beroep en kan dus voorkomen worden dat bestuurders die een gevaar vormen voor de verkeersveiligheid direct weer de weg op gaan;

2) De mogelijkheid om ten aanzien van een veroordeelde die OBM schendt vervangende hechtenis toe te passen. Dit moet straks een flinke stok achter de deur gaan vormen voor bestuurders om ondanks een OBM toch de weg op te gaan. Ze kunnen dan immers direct vastgezet worden, nu moeten bestuurders daar eerst nog apart voor vervolgd worden;

3) De mogelijkheid voor de rechter om in aanvulling op een rijontzegging het rijbewijs ongeldig te verklaren. De betrokkene moet dan na afloop van de rijontzegging opnieuw zijn rijgeschiktheid en rijvaardigheid aantonen om weer een nieuw rijbewijs te krijgen en te mogen deelnemen aan het verkeer.